T^0
^ ^ *&& >>- Zewe %
y A&AH /
J: J?A*/ir tL JertyautM, V/I.ff? $2f
fay?
PVRGANTI V M
ALIARVMQVE EO ^
FACIENTIVM, TVH ET
Radicum, Conuoluu lorum ac dclctcriarum herba¬ rum hiftoria:
LIBRI 11 II.
Remberto dod on jeo Meclili' nienfi Medico auj&ore.
Access it Appendix variari! & quidem rarifm nonnullarum Jlirpium, ac flornmjHjr undam ptftffmt ilfg4tttifimornmifr icones ommtnnowu ntc amej e finguloTimt}; brenes defi riptionn continens em» ahejs vm bellifera exhibent hr ncnpmu, eodem And ere.
AKTVERPl JE,
Ex officina Chriftophori Plantild >•* Archicypographi Rcgij.
M. DSUXIMI. P7+
MAXIMO ET
• LONGE POTENTISS.
D. PHILIPPO, HlSPANIA R- Catholico Regi.
Elvti quocunq- mentis oculos co- ucrtimus,ampliC* fime ac potentif- fimeReXjfemper,
I vbique, &C nufijuam non admi¬ rabilis captumque» humani in- genij fuperans in omnibus ope- * ribus fuis Deus Opt. Max.eil : ita quoque inftirpiu multiplici materia non poteft nonperfpici, non confiderari,non agnofci,&; ^admirabilis eius omnipotens prouidetiaJtum&: maxima im- meniaque eius largitas. Omniu A i etenim
etenim earureru, quas in vfutii & neccflrc^tem hominum Deus, cjreauit ac contuli t>uul la verior, nulla co,pipfior,<nulla magis lu¬ xurians, ipfa ftirpium eft mate¬ ria; Multa quidem animantium quadrupedum funt genera: plu¬ ra Volucrumtpifcium etiam co- piofiora: non pauca e terras late¬ bris eruuntur. Sed quid haec ad ram variam, tam infinitam ftir- pium congeriem ac mole? Adeo fiquidem multipfex haec eft, vt, nullo numero comprehedi, nec vilis certis limitibus conftringi pofTe videatur. Id quod no mo¬ do au&ornrm veteru m_, ledio, verum &C ipfe atrium magrfterr vfus ac quotidiana oftenditob- ler natio,* euidensq* docet expe^ rientia.
xientia. Quantumuis enim quis -Jongo tempore in hac ftqd i) par¬ ce vigilcc, Jaborer, ac fudet, ad omnium tamen ftirpium cogni tionem peruenireneuciqua po- teft. Semperfiquidemhumanit euriolitas, noua perpetuo perqtli rensjftirpium nonnullaru prius incognitarum aut latetium ac- pelfiong adferc. Quod a tradtan- d a defer i behdaqu e haru hiftoria haud iniuria nonullos deterret' alios tardiores effiat, & quo mi j nutrito conatus fuos ad colo* phonem perducant, in caufa eft. Dum etenim vnuiquifque plu- resauec,de/iderat, (peratque co~ gnofeere fttrpes,ftudiorum fuo- rum labores ac fru<5hisdo<ffis ac ftudiofis communicare non fe- A 5 ftinatj
ftinat- fed vel in multos fiibinde annos premit- aut, interdu om¬ nino fupprimit:aut etia de non¬ nullis & paucis comentationem inftituit.Ita nobis vfu venifle,te- flantur ,vna Frumen toru &C le- guminumtaltera Florum coro¬ nariarumque herbarum, antea edita: hiftorhe.Na inter alias no exiguas remoras, hxc vna quoq^ fuit, cur coceptam SColim ver¬ naculo Brabantorum, fermone confcripta de, ftirpibus comen- tationem^non tota,necmox,fed particulatim Latine ederecoeper iimus. Quod quidem eo liben¬ tius referimus, quia & hi depur¬ gantibus aliisque, eius generis herbis libri,pars vna aliqua tan¬ tummodo fit, a nobis meditati &C
&propofiti maioris operis, fub R. T. C. M.patrocinio ac fauo- rc in lucem, vci fperamus,appa- i ituri : fi modo vita SCotiu con¬ tigerit, a n i mu sq u e c om un i cla¬ de perturbatifllmus,ad ftudioru labores poftliminio redire po¬ tuerit. Interea hos purgantium ali, arumque eo facienti uimhi- ltoriae libros ampliflimae ac po- tentiflimae R. T. C. M. offero ac dedico:Opus quidem ex iguu & tenue, fed tamen in quo ple- raeq- a nemine ante nos expref- fae,&(abficarrogantia)nonnuI- lae quoque ab ipfis veteribus no fatis notae ac cognitae deferibun- tur. Nec,vti fpero, R. T. C. M. exigui operis afpernabitur te¬ nuitate, fed citius exemplo ma- A 4 ximo-
ximorum & clariflimorum ve¬ terum Regum acprincipu, hoc quantulumcunq* leuidenfe mu i*o (culum benigne fufcipiet , ic boniconfulet. DeusOpt.Max. R. T. C. M. dintiffime Chri- ftianas fuse Catholicae Ecclefiae eonferuet. Mechliniae, Idibus Nouemb. anno m.d.lxxii.
Amphfiim* R . T . C. M.
perfetno deditifimus
Remb. Dodonaeus.
n’
REMBERTI DODONiI
PVRGANT1VM HERBARVM
aliarumque eo facientium hiftoriae
LIBER PR I.MVS.
PRAEF ATIO.
Sbene & artificiose infiituta methodus lucem ornaium/fc cofertfita dubio pro - cui ab eadem fiirpium biforia, fi ex¬ pedita aliqua defcribi ac tradi poffet, gratia quoque ac decoris plurimum ac¬ cederet.
Sed tam multiplex fiirpium efi varietas ; tam infini¬ ta earum differentia-, genera ita innumera , vt ordinata aliqua aut eleganti methodo comprehendi non poffe vi¬ deatur.
T e n t a v i t etenim Tbeophrafius olim in harum hifioria traclanda methodum inuenire. Exercuit tneade Je Dio fcorides; altam omnino rationem aggreffus. Tertia vero ettam in hb. de fimplicium medicamentorum facul¬ tatibus Galenus amplexus efi.
Nemo tamen ifiorum ita perfeclam aut talem ob - A s feruauit ,
feruauit,vt abfoluta aut optime inflituta appellari ac dici queat: deftderatts in quauu multis, qua ad aritfiaofam ac elegantem methodum requiri [olent.
Nam T heophrafius quidem , dum fiirpes in genera quadam dtjltnguit ; & differentias caudicum, lignorum, corticum , radicum gnedullarum, f ollorum , feminum, fili- quarum , odorum, florum, fuccorum,& [milium expedit , j epenumero ftngulas in partes refectas dtuidtt , membra earum ita feparans, vt vnius alicuius forma, & qua ad eius hift oriam funt reliqua, non nifi e pluribus , multum frequenter feparatis locu, colligi fubtnde ac haberi queant, j Quod ftirpium cognitionis ftudtofis, prater qubdmcom -
JDioscori dis veto ratio ac via methodica magis apparet, fiirpes et enim, membris earum nc quaqua diuulfs , in ordtnes & claffes dtgerere cura habuit, ac con¬ generes f.mtlescfc coniungere. arbores videlicet arboribus fodare : fruges frugibus committere: oleracea oleraceis permifeere , ac in vnmrfum fimtlis aut eiufdem facultatis
e fi & in hac ratione, qtiod minus apum iudtcatur,&re- prehenfmt expofitum fit. Non rarbftquidem vni alicui clafit fiirpes afferipu, ad aliam aliquam,vel plure s etiam pertinere putantur, propter enim multiplicem , vt dixi- rnus^arittatemjiffcrentesq, fingularum complures pro - ' pdetates, tam multa occurrunt genera , vt cui pracipue fiirpf adfcribendd fit,non fu expeditum j & vni appofita , ad altud videatur transferenda.
Caleni autem methodus, quam Oribafius Actius , TauUu Aginet a, & Arabes fequutt funt , duabus illis ex¬ peditior ac fa<i lior apparet : fitrpibus nempe elementorum brditiedtgeflis. At hac ratio dum congeneres longe a fe
inuicem diffociat , feparat, diueUtt : diuerfarum vero for¬ marum differentiumq3 virium coniungit : herbas arbori¬ bus commifceat : exitiales pemictofastfo cum edulibus aut altas vtiltbus nullo ordine inter fe confundat, nec etiam fa¬ tis bene constituta , artificio fa, multo minus exquifita nu- cuparipottfl .
Atq^ye bis de caufu , in hiSlorta ftirpium artificio- fam methodum, abfolatifimumty ordinem inuenire diffi¬ cile, immo non pofitbile . Quod quidem pluribus verbis re» ferimus, qub,fi alicubi ab ordine etiam nos aberrare con¬ tigerit, notter conatus noflrumc^fludiit minus calumniis pater et Mam cum d nobis meditatam hijloriam ftirpium non putaremus abfa ordine tradendam, vnum ex fupe- rioribus amplecti neceffumhabuimus:neq3 exquifitum vi¬ delicet neque abfolutum.
Delegimvs autem ex his, eum, quem ante nos Diofcoridesattentauit , tametfi non curiose eum obfer- uantes. Multas fiqutdcm fttrpes in altas claffesdigeflimus ; & in fingulis, crebro alio eas ordine dijpofuimus.
Separavimvs autem primum arbores cum fruticibus,ab herbaceis, herbas veio in edules, ac non edu¬ les diftinximus. inter edules,quadam ad fruges pertinent: alia oleraceis annumeranda veniunt. Earum qua non edules, quadam exitiales funt,& excedentem qualitatem obtinent:nonnulUt medicam ac purgatoriam vim accepe¬ runt iplera^ odorata & coronaria funt: floribus ite ifta , ha radicibus, illa feminibus fuis medicina vtilitatem con¬ ferunt, aut aliis modis, velhumanis vfibus difcrutunt, vel differunt.
Et de plerifa quidem harum 'tam commentati fu¬ mus: de frugibus Jiquidem ac eo pertinentibus pnusfleinde de floribus & coronariis odoratu % nonnullis.
I n hac vero no8rt operis parte earum qua medicam
& purgandi humani corporis potentiam affcqiiuta fttnt, herbarum Infiortas pvofequi infiitutum :Vna ctm iis qua • radicibus fuis vtiles habentur . Quibus vicinis adminiculis 'tcnualuemes acf rumibus fefe implicantes fitrpes contuit - jguntur. harum enim nonnulla ad purgationes quo/fc fa¬ ciunt, & radices validas effieacescf promunt. Accedunt atiam exitialem vim potentiamq, fortita-, vtpotepurgan- tibut facultate proxima.
- A t c*v e inter has primum ordinem ac locum radi - (ibutjproximum purgantibus, tertium conuoluulis,pofle- riorem exitialibus ac petnkioftiherbis reliquimus .
Radicvm autem ordo [tue clafiis, aut,vt nuncu¬ pare libuit, liber, non omnes qna huc referri pojfent com - plettitur , verum eas fitrpes tantummodo continet , quibus
tejve,qua radicibus valent, in aliam claffem traducantur: vt Iris & Paohia,qua floribus accejferunt. Iti fltvt ra¬ dicum clafiis pauciores complebatur quam omnino pojfet, fi efficaces radicibus, omnes ,velf altem plurima, in hanc contraherentur.
Inter eas autemquapracipuam radicibus vtilita-' tem conferunt , velprima funt ArilMochia ; de quibus id* circo initio agendum.
Di
Dl ARISTOLOCHIIS,
CAPVT I.
SR i sto tdcHi audere Dio flo¬
ride, tresfmty Longa, Rotunda, & Cle-
tamSairacerdcotn didam, adinuenit. Longa Arifloloclna multis a radice tenuibus ac viticulofis germinat cauliculis ; arca quos folia hinc indi molita , odorat -.flores iuxtafolta oblongi, carnea par¬
te longiores ^coloru purpurei yodoris granis :frudus turbi¬ nati, /hiati, exiguis pyris conformes ; qui femine matura¬ to in quinque vt plurimum partes dipliuvt-, quod trian¬ gulum, ac nigricantis efl coloris, radix fubefl dodranta¬ lis, aut breuior , digitalis craptuduiis , buxei flauefcentis coloris, odorata, fed perquam amara ac ori ingrata .
Rotvnda Arijlolockia cauliculi* f oh i % priorem refert, funt tamen paulo rotmdiorafdlia, eim cuius fru- . 8 tu tttr linatur, flos vmwfdijferentu etenyii in hoc non¬ nihil) oblongior & dngutiior, colote fitbluteus : almius breuior & qtu reflectitur parte i n purpura fuDnigriian* f rudus huius pjri medo elathre fode f a fligatur : illitum rotundo oblongus: vtriufq 3 [hiatus. femina qualia longa,. J radicfsorbicuUu actuberofa,guftu & adore longa.
Clematiti s longis, pratenuibus, viticulofis^ jiiifcauhcnlu, acnoqyat o ramofis, vicina qtuuisadmitii- cula comprehendit, quibus fe [milacis modoimpjscat ac circumtiolutt. folia longiori pediculo h arent, Uuia, lata , acuminat <t, vti aliarum, flos jimliter cattus , oblongus. lu¬ teus aut ex purpura nigricans, f rudus haud differentes, tenues autem radices funt & pr alonga-, modo per funrna
t STOLOCH I
longa.
1 6 AJU*TOLOCHLA CLEMATITLS,
ferpentes j mox altius demiffa^ colore prae edentium.
Diofcoridts exemplaria CMmattt en foliis e ff e habent: tuxfov iouoTt, fed legendum e fi-Mttpau k
(UKp*.
Deprauatus efi de Clematite & Theophrafii locus. Theopi nam vbi legitur : & mox: ?!,W tt “reftu
; ^ ™ , reftituendum efi t*T vf>«£
^ (*fo*v*M efi, colore melina j ^ <pt/Mov f £ ^|00a-
■ '
Aristolochias autem nafci pinguibus & v tampe /tribus locis, Plinius refert. Hi/pania agri harum trium feraces funt. Longa & rotundam in Italia dc Nar- bonenfi Gallia reperbe quoque efi. Clematiten Petrus Bellomus in Ida Creta monte d fe inuentam fcribit Ca rolus Clufius chrca Hiffahm , plurimi^ aliis Betica Hi - janta locis, tn dumetis & vepribus offendiffe fe hanc re-
rll°Jent Ar}ft0iocl3id •*' ^Igio quide Maio aut Ium • alibi & in caltdtcnbus regionibus prius.
,NimcJlPf“r AriftolocbiaGracis «/>/5-0*0;^«. quoniam Uf/sti -mi{\o%t;3id efiyOptima puerperis (it.
& Jriftobcbuhi quoque ma.
E: P**"*"^’*** Apulcium Arijlobcbu &
aristolochiis.
ARISTOLOCHIA sarracenicA.
tsssssi
RADIX CAVA.
ICB CAVA.
Apuleius, Eriphion , ait, nafcitur in Gallia , in monte Eriphion.
[ Soraclufiguram habet Apij.flore purpureo fimilem : na- F fatur feptem radkibus totidem % ramuluppfa autem pa¬ bula humo omni florens tempore , femen habet tanquam * faba.
In libro autem ad Paternianum hac verba leguntur :
Eriphion herba eft,quain fumniis monubus inueniturfo - ha habet [milia Apio , & tbyrfulum oblongum Jn cum fumnto flofculum quafi violaceum, & femen in medioira- elicem quoque ad magnitudinem & valetudine cepa ob- £ longa, habet & radices alias , qua radiculas alias e radici¬ bus emittunt, nigro cortice veftitas. Ex quibus manifeflu, radicem hanc nequaquam buiufcemodi Eriphion ejfe. f
De Theflo feu Stm/v, pauca apud veteres extat.Theo - p hraftus radie em eius amaram ejfe,& tufam aluum pur¬ gare ait. Plinius hb. xxi. cap.xv 1 1 . radicem qua Tbe- flttm appellatur, bulbofunon difltmilem,et guftu ajperam \ refert .
AtbemusTimacbidam citans auttorem Thefium flo- f feni tradit, ex quo Ariadnes corona compofitafuit. Con- ’ yenire hac fatis radici c aua apparent, tuber ofa fiquidem radix,, guftu non abfy amarore auftera}qua ad purgatio- _ pes facere creditur . Sed in tanta veterum breuitate quid {firmandum!
Capnos chelidonia, quaiuxtafepes enafeitur ,atq3 hinc cpnasch eii- fpaypjrbf cognominatur , qualis fit, Aetius no exponit, fo- doni* lum nomen eius reperitur Tetrab xi.hb.u i. cap.cn. in Collyrio Martiani ; <£* T etrab lii.lib.u .cap .. primo, in - | tfr calfacientia & frmitatem iecinori conferentia . v . Quod fi autem Capnos chelidonia illa efl, qua a Plinio Bb.xxy.cap.xii i .prima Capnos nominatur, & ad ocu¬ lorum caligines commendatur, fatis manifolium Cattam B j radicem
i. Prima etenim Pft- wfa eflf & vicinis fepimentis fefe iniplicat:
radicem n tifj Cdpnos r
Cauavero radix ramulis adnatu caret , humilui nullis fufiinetur nefy eget adminiculis.
St autem alia e fi, Aetij Capnos chelidonia , quam PR- nij(quod fortajfc Chelidonia cognominatio innuit )non ti- tra altquam occafionem Capnos chelidonia appellari po¬ te fi. furnariam etenim foliis ,t amet fi maioribus ^aliquate¬ nus refert : & Vere quidem primo, arca videlicet rt»y,id efi, hirundinum aduentum. Sed tamen idctrco ve¬ ram & legitimam Capnon, chelidoniam effe non ccjtfi- quitur. Sunt fiquidem & alia eodem tempore prodeun- tesybreuify pofi per euntes, qua tamen Cheltdonu non ap¬ pellantur.
Cateriim Caua radix calida & ficca potentia e fi, ma¬ gis tamen ftcca quam calida : vtpote tertiore fictam , fe¬ cundo vero ordine excalfaciens, adftringit autem & ab- fiergit, nonnihil ^ digerit, vtilis ad reteres diuturno
morrhoidum cum tumore dolores cum vnguento ex popu¬ lo nigra , aut oho ftmili facultate permixta, ferunt &
tamqj detrahere.
Aro folia aliquot funt magna UuiaMendentia , Uta, acumtnata, hedera foliis multo amplior a, nigricanti- ut nonnullis lituris veluti fuggillata.fcupiis inter hac exit jemtjjem altus, purpureis nonnullis punctulis fubinde no - t At us,tmolucrum proferens oblongum, patent , leporina
ilf.
arvm wE<sypT?vjf,
18
•i
i
volitue aut exigui bulbumdi- , mdmqmbmfe propagat ai-
■TSdTi!££%
DRACONTI VM.
DE DRACONTI 6«
loribm litaris velati ferpentum macula refperfo. folia ma- Igna & ampla funt, e fenis, feptcnis plurtbusve fimul ordi¬ nate contundis-, quorum fwgula oblonga funt & anguftai acutirumicis foliis fatis fim ilia, at Urna & glabra, e [capi faftigio vagina exit oblonga et quam Ari maior, foris her¬ bacei, interius veri in punico colore vnd cumpittillo fad nigricante ; qui longus * crajfus, & lornu modo in acumen fatligiam-y cuius, feminis \ncremento,diftenta dtfiltentetfo membrand , fiuclus racemofus Vua inftar patet, primunt Virentibus,demde rubentibus fuccia ? plenis baccisf ardus : in quibus fenien dufiufcultim. radix fubeftpcrennis,craf- ft, bulbo fimilis, candida, tenui cortice induta , mediocris fubinde mali magnitudine, multis candidis capillamentii fibrata-, adhar entibus quoq, nonrarb exiguis aliquot bul¬ bis, quibus multiplicatur.
M i n vs Dracor.tiam, foliis, inuolucro fiue vagina; piftilloyvua fa Aro ftmile eft foliis tamen non nigris, fed al¬ bicantibus maculis rejperfa. qiu no ita cito vti Ari pereut; fed vnd cum vuis in Hysmem vfa perdurant, acini quocfc minus fatur ato, fed ad croci inclinante colore rubent, ra¬ dix non ab fimilis Ar't,candida,& bulbi Jpeciefibras habet adhar entes, exigua q, nonarum fthrpium rudimenta.
■ Locis vmbrofis ^ iri calidioribus prafertim regionibus , Vtramty Dracontiu repentur. Maius Germania & Bef gij fatis familiare: fed minus rarius e fi.
Floret vtrumifo vnd cum Aro aut aliquanto ferius vua Augufio perficiuntur.
Graci fpctKovTJoe £ ffttKorrkv^atini quando q. Dra¬ cunculum appellant.
Et quod maius eft, recentmum pleri^ Serpentariam maiorem tiuncupanr.alij Bifanammonnulli Colubrinam : Cordus Dracunculum poly phyllon & Uph cnftum : Gef -
muni l>r!j!attgcftrauf/&?acl)ctmtct^Br.t^«fi £>pm? toajtcle: GaBi S erpentairr.l tali Dragontea ; HiJpaniTa - ‘ ragontia. Incenfu notharum votum etiam *po,, impor, KV77ift^ farinaria, &
' fipngiaria,dicla etiam repetitur.
Mattbwlus hunc Dracunculum minor emfacit, & ahii ' quendam promaiore pingit', qui, fi in rerum naturaeft,Bi- [figrtajpecies videtur. Occafionem dediffe potu t vox iv- r ft/a&mtou -vtt,pro qua, fibi inuicem implicata, Matthio - ■ pD, & aut c eu Marcellus Vergilius reddidit. Nam Dra- Weunculi huius folia AceraSo&j'* dhiuT^AKatmx Dtofco- : rides defcrtbh. SeddimwMrdvutva dicuntur connexa & coharentia. irnfuda xli fiqtddc connexio eft. Et talia qui¬ dem huius Dracunculi folia , qua pluribus lapathi fimili- bus,vt diximus, connexis confiant & coharentibus.
I Dracontum minus , fitnt qui Arum alterum, aut Arti
minus vocent : Cordus Dracunculum benicopbjlbn, & Lupb planum. potefi etiam Serpent ari, i ac Colubrina tni- \ *or nominat i. ojjhinu autem tfie non e fi Cognitus.
' Apuleius Dracontion draconteam appellat , & multa, eius peregrina adfert nomina, qua an maiori vclminori [ *at conuentant, non expltcatur wt Pjthomon, Ap Wppias,anchomanes,fimhro)naton,autfauromaton,the^ fton. Schoenos, Dorcadion, Tjpbonion, Crocodtiton,The- riophonon,Emmton.
At henaus Aronim nuncupari Dracnculum etiam re * fert. & non improprie minor, dfdvict dici potefi, cum fit jdrofimih*.
Cat erum viribus Dracontion quiddam Aro perfimtle , yt Galenus ait , obtinet, tum foliis, tum radice, illo tamen acrius & amarius : ac proinde excalfactorium magis te- huiorumej. partium. Obtinet etiam leuicuLtm quanda-n C adfirt -
H DE DRACO NUO.
adfiriclionem , qua quandoquidem cum pradiclis duabus " qualitatibus , airifi.ihcet& amara, comunfta e fi, medi¬ camentum fattum efi vtique maxime efficax i - Nam radtxvifcera omnia cxpurgat^craffos potifiimum & lentos humores extenuans. Opimnmifo remedium efi Cantumactum vlc erum, qua aucupantur. Expur¬
gat exter gittfc firenue tum alia qua exterfionem defide - tatitytmt alphos cum aceto.
. Folia quoque, vtpotefmiUm facultatem babentia,vi- cmbus,.vuln mbu‘.qrm ens infimis accommoda funt-, & qumtomuiusfuermtficc.tpanto magis conglutinant. N d qua fmi&ra, vmbusfimt acrmjhis, quam vt vulneribus conucniant. Creditum efiycajhm htimidum ,fi dlisfoliis tetius reponatur, ob temperatur# illorum ficcitatem,dpu- tredtne confensan .
Fruftus v almior efi, non foliis tantum fed & radicet proinde & cancros & polypos eliquare creditus efi.Succut quoque, eius oculorum vitia expurgat.
Frater hac autem Diofiortdes 3 ferri narrat, 2 viperis, nonfarm eos, qui folia aut radicem manibus affricuerint.
Plinius Dracunculum habentem ferpentes fugere etu firtbit^Et haciqiiidfd*, vt7o<fe Dracunculo in duobus Dior fi oridmapitibusleguntur.
Meminit autem Draruncult Galenus etiam m iib.de aUment.f dcult. vbi Dracunculi radicem bis terve elixam,
terdumAn modo exhiberi-, cum crafit ac glmmofi thotace prtlmonmtfo infefiantes Humores fottiore vi expellendi
Diofcoridesvefo minoris Dracunculi radicem refert,!» ceOam tum affatam cum nxellc,qutper fe in cibo accepta humores trukor ace karemes ad educi tone faciles ctf.cere.
Di*
3$-
De DRAi
r L O AQJATIII.
A c^v atili dracunculo non rotunda bulbi flecte.
itx-, 'e cuius geniculis foliorum pediculi ajfurgunt teretes,' glabri, intus fungofc deorfum vero candida & te¬ nues aliquot demittuntur fibra. Fruftus in breui pediculo fupra, atque vndctim vno foliorum prodit , initio quidem exiguU-candidiufo flaminibus ( qua pro flore fim) circun- datus. excr efdt inde in racemum, primum viridem, cum rhattirmt, rubentem, Ari vua mbtorem,at no minus acre, folia lata funt, virentia,glabr a, leuia^, hederae eis confor - rni.t,fld tamen minora quam Ari. illud verfi cuir acerno- ftisfr udius connafcitur^etiam minus cfi^ae parte eu yer- fus, fuperkre ncnlpe, candidum .
fiSafiitut DracSculus i fi e in vligtnofispalifiribusfy lo - cu,ift ipfis fiequenufime paludibus ac refedibus aquis, in Ge'mianiaac Belgio non infrequens. Autumno vua matu-
Dracuncitltisaptatitis &palnfiris non abs re nomina - tur-, a nonnullis Arum paluHre; perperam verb Hjrdrope- peri rubens dicitur: GermanisIBaKtt ft^Taitg? feraiif, id efl,noftratedialedlo, IQatrc fla nem crupt.
Defiribuurauu Dracontion ifiuda FlmM.yxi ut. cap.xvi. & tertia, eiusflecies e fi. quam demonfiratam ait, folio maiore quam cor nw, radice arundinacea,tottde, vt affirmabant, geniculata nodis quot haberet annos, toti- demfa ejfc folu.Conuenit foliorum forma & magnitudo, radicum q? effigie s.fed an tot annos quot genicula habeat , explorandum.
Facultas autem Imus Dracunculi,aliorumatq-} ipfim
DEAJRISARO. 37
-drifimUis ejl , fed tamen minus potens minus % efficax
De arisAro.
Dv p L/ x Anf#m efi, vnum latifolium , alterum angusiwrufolij : vt noflra poflerior atasobferuanit .
Latifoii vm Artfarum folio ejl hederaceo , &g- acuminato, fed multo quam Ari minori, cauliculus eius tenuis & exilis ejl: vagina fiueinuolucrum pmatm: piflilliu exiguus, in nigro purpur a fcens. vita matura ru¬ bet. acini minuti, radix candida, forma Ari fedminor.
S e c v n D o Arifaro quina, fena, plura ve fmt ob- hnga & angujla folia. Unia quoque ac Jplendentia. va- ginaftue inuolucrum mguftum & oblongum. pifliUus, qui ex eo prodit ,tenuit et longus, iunci craftoris modofm pur¬ pura fimul cum parte vagina interiore nigricans ,ad quem tandem inferius iuxta terra fiiperficiem ac fubindepro ■ fundius, aliquot perpauci acini in exiguam ruam confor „ mant ur-, initio vt aliorum virentes, dein rubentes, radix globo fa & candida,velstti prioris.
Peregrinum vfrumq, Belgio ac Germania, fed primu in Italia ac prafertim Tufciaquibufdamlocis-.altcru circa Romam, ac in Dalmatia , Aloifio Anguillara te fle, repe-
Flores &fruftus vtnufcy eodem quo Ari & Dracontu tempore perficiuntur.
Atque primum horum Diofcondes appellat, k
‘Plinio autem dfts dicitur Mb.fquide xx 1 1 1 1 . cap.xv i .
Ejl& Aris , ait , quain Aegfpto hafcitur,fimilis Aro\ minor tantum, minor ibus^ f oliis, & vt tq3 radice, qua ta - C 3 men
3$ ARISARVM tATiFOtIVM,
A1MSAHVM -Alq GYST f F OUVM. 39
men olea magnitudine implet. Alterum Ari forum igrto - rajfe veteres exiftimantur.Ejfe autem Arifari jpeciem flo- tis, fiuHus , radicuttuf forma & qualitas oftendunt.
At pot etia ac facultate Arifajrum Aro fimile e fi: acria tamen,vt Galenus ait. Nomas tmpofita radix fifiit : fiunt ex ea coUjria ad fifiulas efficacia. corrumpit eadem geni¬ tale cuiufuis animantis itnpofit a: auctor Dio [condes.
IST-ORTA.
Folia Biflorta in longiufculis pediculis promit ob-
tandicantia : inter qua medij exetmt caules pede ditiores, rotundijninoribus aliquot foliis circumvefliti- (bica in fa - fiigio exiguis flofculis e dilutiore rubore purpurafcente je- mna in qua tandem triangularia, fplendetia,veluti oxa- udis. radix fubett crajfa, oblongior, geniculata , nonnun - quam retorta,multis fibris capillata, forisnioricans. inte -
Jl*”- eLC0™ritls nomen Biflorta ha¬ bet. Gemam Belg* Galli
Bifiortc
>RTA.
| ?! b,»toRta. 45
( Cientes . vt Auicenna & Serapio memoria prodiderunt
i Limonium ante folia habet }Diofcorideteftc, Beta te - nuiora & longiora, jemen^rubrum. cSriJ^mi i pora duriora % funt folia, & femen oxalidis i Britannica vcrbfohoeft Lapathi nigriori &
[ T^f“e‘lnm & *««> Diofcmde &
. BtftortaUma folia, &tnfe,„apartecandidnla,radixd,
■ "Mo maior quam tenuit ac breuis appellanda Iit. I am ih B"u"'"uf"clum & JAtm Hjeme reponenda Apu-
At Biftma vmax radice e fi , & nudo nori anni tempore repenti pettft.Qm Biftmam & ah /tubum Behen,&
Itdeadfinngens. fiadixmenfes & ndequique
}ctt'>vfmm‘‘tnedeiur,quouumodoaffuinpta.TonlilU-
rum auctum et oris inflammationibus fuccurrit • fmatdecoaoautfucco eius ore colluto. Idem poffuntfo- /*&femen,fedtamen minus efficaciter. * * 1
B o t B o e A S T A N o /ofa funt tenuia , <i/r«7.f, *H ‘e’!“WJ *cm‘r""'>C"tl»»i aut potius Anethi fimtlta. cauliculus tenuis & dodrantali, : Menii fwnwMutvnicMenfemen non magnumjlm-
quam fxmcuU,oitr atum,obfiletoCymmi
colore
BOIBOCAST ANON.
i1
U
colm nigricans. radix rotunda, exigui rapi forma, forit mgra,&vbt inaruerit rngofa, intus pulpa candiia,fapme | tuter caJI ancam &paftinacam medio. f
bocaflanon repetitur : item & mGrecufhio ac Rhodo, auctore Guilandino. Fertur & in Britannia [lue Atielta ; prouenire. Nec dejlituttm eo quet), Germania/, nonfal- limur. Nam radices quas ad, Rhenum JAogunria in amis & hortis tnueniri Lonicerus tr adit Mbccafl ani funt, non autem, vt ttfe opinatur , Ormtbogali. Scribit amem has 1 *Jte r ot“ndas, caft amarum magnitudine , pullo extrinfe - [ tus cortice, intus came cadida,gttflu dulci,crudas coctas L tn aqua edi: cauliculum ejfe fingularem tenerum , ab imo nudum fAu cumini. fieres in vmbeUis velsttt Anethi.qtta- lt Bolbocaflanum ejfe iam diximus. feUiontm hauat femen poflea ad per-
, Hemim PokCoks-ccv* Alexander Trallianus hh. vi f . mter ea, qua purulentis vtilia funt, cibaria ip/itm referens Wmttrmdi&mem exifrimautt corruptam , legedumej ijfe pAKamictravov ; fed tam pei egrma hac vox ejt, quam
^OXCoKetretVov.
autem aformabttlbi & fapore caUanea nomen muenitfuum. Nofira atate plerique iyp^ram nuncupant:Zelandi «Tinni mtstnottn; Germani fclcmt m&nur?.
Eft autem Bolbocaftani radix moderate calida & fic - c^Jimulcr adjtwigens : femen vero calidius & ficcius.
Edn «nSxcruda/edfuamnecoaatfangumemftnentibut
& mingentibus vtilv.
Semen aperiendi vi praditum,& ejfe vide-
4fi CENTAVRI VM MAGNVM.
41
De CINtAVRIO,ET PRIMVM DE MAIORE.
CAP. XI.
D v p i- e x Cent aurium, Dio fcoride auclore\ Maius & Minus , qua& forma, & magnitudine multum afc intricem differunt.
M a i v s fiue magnum Cent aurium caules edit ro- tundos, teretes, duorum aut trium cubitorum: folia oblon¬ gati plures quafi particulas diuifa juglandis foliu ea pro-, pterquafi conformia, fed ambitu cr enato, flores capilla¬ cei ac fiaminei in diluto carule o purpurafcunt , & in ra- pmlorumfafrigiis e capitulis emicant fquamofis, rotundis aliquantulum turbinatis ; in quibus vnd cum lanofis pap¬ pis femina oblonga, glabr a, fp tendentia. radix Jitbefi lon¬ ga, carnofa,craffa, fragilis, foris mgricans,interitis rubef- cens,fucco /anguinei coloris pugnans , cum dulcedine & adftriftione nonnihil mordax.
H v i v s vero & aha repetitur fpcciesffofio non difr fetto, verum Lapathi modo,longo,lato,fmplict atfoindi- utfo,per ambitum tamen ferrato : caule brcume:flcribus, fcmme,radicc priori conformis, adtque huius Centauri, f maioris meminit auftor ( qni Galenus fertur)libn de vir - tutibus Centauri) ad Papiam, Crateuam adducens tefle, in libro eorum qua effodiuntur. Vbi dua Centauri j Jpecies referutur, maior & minor: ac maior foliis defcribitur La¬ pathi. Sed verba ipfa adf eramus, quafic habent :Vnu(vb delicet Centaumm) folta habet ficut Lapathum hortenfe minora tamen, in circuttu vero fciffa veluti ferra caulem veri trium palmorum, fuccum rubrum-, in fummitate ca¬ put Uminigmofum ; radicem vero [olidam &craffam.
Latum ac pingue folum maitu amat Cent aurium , ac tolles
tolles herbofos apricos. Copioflfiimnmjnquit Diofcorides* [ in Lycia, Peloponnefo , Arcadia, Uelide, Meflenia, pluri- busfy circa Pholoen , Lyciam ac Smyrnam locis. Reperitur &m Apulia Gargano, nec non in Baldoagri Veronenfis monte , fedquod iri Baldo monte, vt Matthiolus fcribit, A - • pulo cedit, simplicis folij Centaunum maius Hijpania f mittit, atque hinc aduecta Antuerpiam radices, terraiL ■ (ommiffa ftbinde in hortis remrefcunt.
Aefiat e huiuflemodi Centauria florent radices autem w Autumno legi expedit.
A Chirone Centauro inuentore wmvf/oy nomen ha - w» pier i que Centauream vocant.
I ma,us efi> Gtaci yuy7ttvptov [iZyt appellant : Theophraflus etiam Centaurida. In officinis nonnullis per¬ peram Rba ponticum duitur. Rha ponticum fiquideRha l Wm Pomt "gionibus natum,flirps d Centaurio maiore muerfa. Extantporrb &alia 'huius nomina , inter nothas l&affirtptittas voces ■ tUm&apud Apulektm , quarum \ nonnulla ad Centaurtum minus pertinere videmur, vt S mdmvyM,
E Ar TbeoPhr*flus & Plinius , Centaurtum iflud maius , tum & nimiis, , * quo capite moxfequente , p4W4rif
nZYetlT Pr*teTJenmj syTucumPandces, de quo Vterque feorfum agit , deinde & prater alia tria qua d ^tofconde quoque defcribuntur , dr duo reliqua fuLreffe oftendunt. Et Theophraflus quidem hb, i x. inum Lrt
flue hitorisfoiy. alterum ,, hoc iit te -
Cm‘,uro Cemaurucogn.
. i « ufcibi,, uUmnuoauiuL,.
Mo. IU. Garden.i) '
-1.8 9 3 „
JO JDE CENTAVRIO MAIORE. affirmans, vbi vtrumque Centaurum latius explicoHiJ 1 Chirone repertum repetit ; atque inde Chiromum vocari addit. Sed Plinium ipfum audiamus :
Quartum.cap. mi .inquit genus Panaces ab eodem Chirone repertum Centauriu cognominatur ,fed et Phar - 1 tiaceon m controuerfiam inuetionu a Pharnace Rege de • ) dutium. Et paulo poft:
Huius genera fecere duo,alteru latioris(exempUr'ta ple* jj racfe laumis perperam habent ) folij : alterum tenuioris, j Cap.vero v i .C ct aurea curam dicitur Chiron cum Her¬ culis excepti boffiitio,pertr atlanti arma fagitta excidijfet ' in pedem, quare aliqui Chironion vocant, folia funtlato, i longa, ferrato ambitu }&c. Et mox infra :
Rfi & alterum Cent aurium cognomine kidjov minutis foliis jjuod aliqui Libadion vocant.
Ex his apparet, Cent aurium vtrumque inter Panacis genera relatum-, & maius Centaurium ejfe quarti generis " itetruvviMVjfiue Latifolium Panaces.
Caterum quod ad facultates attinet •.CentaurijmAgp radtx (Galenus fer ibit) ftcutiguftu contrarias qualitates , tta in vfu contrarios effetius praflat. Secundum omnium
inueteiata tuft conuenit.
Hac eadem & plura quoque Diofcorides tradit. CM' uenity mqmt, radix ruptis , conuulfts, fpirandi difficultati, vetentufifangumem expiantibus, non febrientibus cum
Ducit erum menfes ac foetus collyrii forma vtero impoft - X*‘ t Vublerib,!s idonta, recens tufa , aut arida priu* madefacta contufaq^ . cotwmgtt etenim ea, ac glutinat. Umn ur «rari coalefcuntffi contufafmul decoquatur.
Eadem,
E adem, qua radixfialenus ait , &fuccusipfuu effiat} ’ quo & vice Lycijvtuntur.
Db centavrio minori.
Exigva herba minus e(l centaurium. cauliculo ajfurgit angulofo femipcdem aut dodrantem alto : foliis Hyperici noflratis forma et magnitudine. fores infummis I vtrgtdis e punico colore in purpura rubet , Lychnidis fatiua foribus minores , qui inter diu & exorto Jole patent , fub v efferam vero recluduntur. Siliqua fequuntur exigua& f oblonga grano tritici fimiles,in quibus femina minuti fi¬ ma. radix fubefl p.irua,durajiuBius vfus.
Loca amat herbofa , aratro non prafcijfa , aliquantulu fed tamen non omnino rigua . E ft non modo in Italia pro - E uinciis verum & in Germania ac Belgio abude frequens. r luito & zsfugutto vna cum foribus ac ftliquis legitur. t Illud genus Graci wravptor fjuxpav appellant: item et Wapnm* ^ xi^/mov,quU videlicet circa paluftria nafca-
* tur. Plinius Libadion ab eadem occafume(funtegraleclto i efr)ac propter fummam amaritudinem, fel terra dici af- £ firmat. Appellatur etiam; vt inter fp urias voces repetitur i
npetxxUiyf ebrifugia,& muU
'• tnadtx.
T beopbrafttis & Plinius } vti fuperiore capite oflendi -
* pius, inter Panacis genera repo fuere, inter qua Panaces Wjpft MifiovvKwjd eft,tenuifoliit. Itali in Hetrurta Bion- t' della: Hijpani Cintoria; Gmw<e»i3EaufentSuI&c ftraut: r Belga&antaiit& tlepnfantojtf:G\iflt Petite centau- It re appellant.
| Habent autem huius Centdurij cauliculi fiiperiomfo- Jt) z lia
CENTAVRIVM minvs.
I ' ptaflore-% vincentem qualitatem amaram* & tempera * f tutam tJidam &ficcamordme fecundo Hepatis &fel* | lU' nec Uon limis obfiruiltones dccoEla m aqua & epota I aperiunt, regio moibo medentur* diuturnis ac prorogatis febribus auxtluntur. ventris tine ds & lumbricos interi- \ tnunt'tnfUWW:ia^fer^,ltiexpurgant*crapiiem humo - f ™attemant,et quidqmd amara'p°JJunt mfigniter pra-
Wj Diofc°rides3 &poft eum Galenus, bilem & craffa per Y^iwn ducere tfchtadtcis^ infundi Centauri/ LL- iZtfrrfrUnt\ ^0SdUtem tametfi frequenter ac * Uer, ur V*1' peraluum tamen ^purgationem vllam f^e obfcruarenonpotumm. Quamobrem nulla huic Centauno minor i commouenda aut expurganda alui vtm ac potentiam adejfe extfltmamus. °
K; *ePeTUUT kacfacultasm ea herba , quamvulcb
teaasasa&S
""■"'"“M f‘l>» X«t trdon,* &Lnis At
Z7Z:tT':m10lu ££
Ohtilll jf ’ re/<wi W»w» /««fi Gr^
Faiit huc quod UeUeborites v
iqmmorti
vj lauoia n*f «btitnm . . ytpfag
Zr <lT mUeborites vox inter ffurias ctntau- aris appeliatmes fuperfit. Centauno fiqutde, tquaquam,fcd Grattola hac optime i ouemt: \
qua
54 DE CYCLAMINO ORBICVLARI. quaHeUeborifere modo, per fuperna expurget }vt cap.d^ Gratiola latms,fuo loco.
Glutinat autem ijlttd Centaurium etiam vulnerare- lens virens^ tufum ac impofitum : vetera vlcera expur¬ gat & ad cicatricem perductt. Succus ad oculorum medi¬ camenta vtilisejkcum meile expurgat , qua claritati eoru cffctunt. In peffo admotus foetus & fecundas educit. Po¬
tior Diofcorides.
Optimum , inquit Galenus, fuccus etiam medicamen¬ tum ad iecinorisobjtrutiiones fotuendas , bonumqjteni indurato remedium foris impofitum j nec fecmft quis bi¬ bere fuJHneat.
Succi autem colligendi extrahendi^ rationem* & fe’ berad Papiam docet, & Diofcorides breuiter oftendit.
DE CYCLAMINO ORBICVLARI.
CAR.
XIII.
Pr^ter Cyclaminum fe vicini* fruticibus aut ad’ mmiculis circumuoluentem , quem alterum 'Diofcorides cognominat, funt eius , qui orbiculari efi radice, a recen- tioribus aliquot obferuata fpecies, & quidem foliis diffe¬ rentes.
fisae hedera fimilibus^ ambitu leniter ferratis ; fuperiore parte in virore nigricantibus, albicantibus tamen maculis variegata, &vmbilicoftue medio folif fubalbidoy inferior e veri ac prona parte purpurea ; & fubinde colore faturato, alias dilutiore, flofculi ex tenellis pendent pediculu , deor- fum nutantes foliolis eorum fur funi reflexis-, & purpureo viola nigra colore non tome intenfi (fUndcnt, oderis exi-
S«i-
CYC IA MI N V S ORBICVtARlJ,
DE CYCLAMINO ORBICVLARI. 57 Colorem floris Plinius Colofinium appellat.Flos eius,
I wquityColoJumis in coronas admittitur. jot!offin
i Varias autem CjcLmimu putiore Galeno, vir es obti -
i net. Nam & extergit, & inciditt& ora venarum aperit ,
I' & attrahit , & dijeutit.
■, Stffnw hamorrhoidas aperit y & ad ficeffum pro-
L uocat in floccis appofitus : medicamentis phymata, firu- P mas, alias £ durities digerentibus admifeetur : fiuffufis 1 ii ;■ meile illitus competit j ad hac quoque per nares expurgat:
| abdomine illito ventrem fiubducit ,& foetum interimit :ejt f & validum interimendo conceptui medicamenti* inpeffo
r r. > fuce o imbecillior efl,quanquam & ipfa ve- | b emens fit.- Nam & menfes ftue epota flue appofita euo- ; cat' & re&° morbo prodefti non modo vifcus expurgans, l fid ^iam qua in toto corpore bilis fuerit, eam per finderem h eiuiens. Cutem extergit, cum in aliis,tum quod alopecias,
I ephelidas, omniaq3 exanthemata curet . Lienem quocfc in - I duratum iuttat impofita,cum recens,tum arida.Sunt qui f radicem ficcam aflbmatteis exhibeant.
^ Tradunt (vt prater hac Diofcoridesrefert)fi pragnans i radicem tranfgrcdiatur, abortum fieri. Bibitur & in vino l contra lethalta, & pr a fer fim leporem marinum- &con- 1 Pffapmum ictus impofita remedio efttimmtfta vino e~ brietatem facit. Decotto eius luxata,podagra,peYMonesjL r vttliterfouentur . Cauata radix oleo expletur , & cineri - Yf eruenti imponitur , adiecto cera thyrrhenica modico ve " ftrigmentofum flatvnguentum pernionibus vtih fimum.
| Narratur & ad philtra amatoria ajfumi contufa , & in i’ -pafliUos efformata.
De
59
V E
PERO.
JCAP. X IU I.
Cyperi genera duofunt: longioribus radicibus vnum, alterum rotundioribus-, & frater tertium quidem Dnlcic binum appellatum. Indicus Cyperus inter aromata e longinquo allata referendus. rr, ‘VtrifiLautem Cypero , tam rotundioris quam longioris vr^dicis, folia fmt langa, gracilia, arundinacea, porraceis ¥tongiora,duriora, dorfo eminente cultellata : caulis reclus, enodis , glaber, inattgularjs,rar'tfimequadr angulus fm ca- ' cumme -cuius foliola minuta, & tuba lata, laxacf-, panicu¬ la ex qua dependent femina exigua recondentes. Rqdices , vnius praloga,genuulata , grammis modoferpentesfibtj, implutta, foris e punico colore nigricantes, interior e veri carne in fubluteo albicantes, odore fuauigufiu fabamur o: alterius vero nodofa funt, e fibris aliquot coharenies, ob¬ longioribus oliuis, ac non raro rotundioribus fimiles, odore & colore prioris. Sunt huius folia mmora,& caules pautb breuiore siidiusverb maiora folia, & caulesaltiorcs.
Amat Cyperus paluStria loca ac rigua. In Italia locU L quibufdam jponte nafeitur : & in aliis quoq3 calidioribus Meridiem verfus regionibus, vti in Syria, vbi & odoratier ac pra.fi amior. In Germania tam [aperior e 3qudm hacno- fira inferiore non nifi fatus reperitur,& qui longus pro- cipue.nam rotundus perrarus e fi.
Sed Pfeudocyperus graminis fpecies, foliis Cypero & pfc|d( iubafimilis , radice vero candida, tenui, longa geniculata, omni odore & fapore, exceptis herbaceis , defittuta , locis palufiribus in Belgio fatis frequens occurrit 7— /inbv+vvfr? jg T ‘ peri tuba lunio,lulio & Augufio. c**‘*&' f-
t mmptpg modo k6? nspor per dtpbthongum
appel-
dvlcichinvm.
fucco eorum extraflo. genituram etiam adaugent, & ad Venerea faciunt , flatus flqutdcm quodammodo mnunt-
ZfZtThlol°' Vn* cum Mariu aPudv*r”ienfi*
I i «'2 dukurfdu Dnl0fC07ides t4ntum meminit, pater banc tamen & alta eft vulgarisvfus , de qua capite rjequente: hoc de Dtofcoridis Gljcyrrhk .a. *
%*romt*ut™ b*c ftpenumero caules complures altos
E=5e=«a»fiSS35
”cZfJmHrmhr<o,nu> *”"*&* pk
Wr”f >, emanuh 'mdJfOm rbun-
§u,mmLm ajferamj, rUtmi t,,uUm Lrre JdlZ-
vnica e far a-
p^siejKsse?'***-
gfc&r^'*6*
*dulceiiiu Grtti, UtuidultemuiUt
Dfc GiYCYRRH I 2 A.
Appellunt. Sunt eius & alta nomina inter fpuria,vt -mrn- kt) 4 p6n[°> y\vHv?vni>, aVfufv nv, Awitoc»),
rudi», c^/sfsW^^,.
officina & vulgo hac incognita Glycyrrbi-
Huius fiumis natura,rt Galenus ait familiaris efl no - ftra temperatur^ cum adflriaio quadam adiunkaflt, em temperamentum quatum ex calidi tate & adfriaio - ne. efl tepida potiflimiim caliditatts fuerit, qudm proxime accedens ad temperatum. porro quoniam & dulcis, nimL tum & modice hurnida efl.
Succus radicis, Didfc arides tradit, ad arteria exalber a- ttones vttb efl , quem lingua flubdttum eltquefiere opor¬ tet. prodefl & ad ardore ftowachi,atiecinorU thoraciscL vma^efwxflabieyetmmq, afftfus cum paffo potus. st um exttngmtfub lingua eliquatas , vulneribus prodefl il- htus, commanducatus (lomacho conuenit. -
Radicum recentium decoUtm ad eadem facit At rd dtx arida lauifltme trita ptcrigHs lomodijfimeinfhemtur. I GQcjtrbiftim fl omatiem effle, & iis tlceru
bustnflcrgt nater caqua Dio floride sitiam refert.
De
• IYcyrrh i 2 a.
asaaatesSte^s
s-SseaS
lmUm y^htUtfln qutbm flemina pMifa^afaes
DE GLYCYRRHI5CA VVLGAri* tenues & longi funt , ramoft inftar farmcntorttm vitis , for» mgrtcames,mtm buxei coloris , 9«* /4W late fu b ter¬ ra per tranfuerfum & obliquum repunt, vtvix tota erui
queant, &plerifq3 etiam locisprogermment.
Copto f* hac 1 n Germania, agro prafmm Padenber- genft,m F ranconiadiUa.Jrequtnr&in HiJpania.Belga- rum horti hac non deftitumtur. rheophraflut, &poftea Plinius, mata Meottdem paludem referunt rufii/ Farm m Germania ac Belgio floret: ideod ■ etiam fle- tilua nonnullis, fei temere, a edita-, cum autem floretifib finem floret aftatis. Inore fiunt & huius folia caulesq,:ra- due refhlnlt -emacitate diuturna. "
Gljcjrrbizjun hanc etiam e fle. palam eft. officina cor¬ rupta roceLiquirmam vocant : Itali Reoolitia : Hithani
«V*Ka BegalitiayGermdnif^a^Htimr^
fcouf. TheopbraUus ouoS,A, vt ait, nonnulli avruyKouau, appellant. Plinius Scythicam herbam. Pt veteconyMtuu flue multim dulc», hac dici pote» . eH etenim omnino dulcifima, & quam altera Ghcvnhi?a
t!™:.. ST^u’/ ?cyt!’UTe£,m‘m'<l<‘*gWtur, no. ;j"f“ Po“fl&h“e>-‘P&-<t<ra aflirationem, &
te»,?SL l" a“'‘m >’ac radix duitis Ht,
temperati quoque calida ei bumidaeft.Cortextiutama
*^Zq7d^lT!‘J’abtu &
‘ ^^‘bedere oportet. humeLt autem T T ?(ucc°fl'nn radix, quam arida.
Jh/h eft ad raucedines,tuffes,dtjflcilem refpirationem
^oZZZMyT’!‘4‘m{Mg‘lmi> ffutano- *em,phthtfim, Cr ad omnes thor acu tnothosjafperata
DB OLYCYR RH IIA V. V LG A Kli
leniti inflammationes (edat\ acrinutmam & falfllaginm Mrnorummitigat contemperat^: truditor es humores con » coquit y (? Jputi exit wn factitor em pramouet : \lcer4 ex¬ purgat in eclegmateyel alioqUouk modo fumpta^ aut ali- , -quandiumanfa , Juccm.fuh lingua detento, necottum auurtn,^ .iC vefica exulceratis confert : vrm * jMiadw
busjaifls & mordacibusfmmertbus excitatis. .
■ £p****to* de Scythica radkt Theophraftus quod, ha - Muqushac & Hippace, Scythas etiam dui refert, Mes Vndecim aut dtiodeiimpoffe v tuere •, ■& qui dem Jikyer hu : XadlxScjthica nilis admheMs,et ad tufiim fleumjt- .que m tottt thoracis morbisiad hac. vkeiibm. mederi potefi cum mcjle : fittm qiio% ex mgmfiieneatmunnre. Qua
Hipptee autem cafetis efiWt UippmdtesMamr.ex ■qmpUae^metus. Hinmkh^upmLpmera nomttitiberbam effe exifthnauk.
pLmtigms , fed m4, mhiu fr vtuni 4bt
aawfafe
quando^ bifida aut trifida , lutei ac buxei colori 't , guftu amaripma.
Locts gaudet vmbrofis, frequens in Italia, lUyrici,Ger- tnantajGalliafy montibus.
Flores Ae flate, femen Autumno non rarb perficit, qu Gd&tUffi rex tnumor nomen ytvnem dedit,
mani <&nt*iart Imtettoumef : Belga cum Italis, Hifba- nis & Gallis, Gentiane dicunt. Sunt & eius fburia quada nomenclatura , qua& apud Apuleium referiuntur, vt iurntvpH&fifa Aloe galbea,
Bafibca, Cjmtnalis. 6
Habet autem Gentiana radix calfaa0riam,vt Viofco - rides ait ,& pwfltKnv, id ejl abftergentem vim. (nonnulla exemplaria perperam «**.; Admodum efficax, au- aore Galeno,eft, cum opus extenuatione, purgatione, ab f- terfione,obflruttionts liberatione. N ec mirum ft hac pofit, cum impense amara fit. 1 *
Vttlu autem effe perhibetur conuulfis , ruptis, ex alto cadentibus, hepaticis & ftomachtcisimfcetur etiam anti¬ dotis, velutt Thertaca dtateffarm: quam Actius My fleri* appellat. Tanta hmc vis efl,a,t Pbnrn,vtiumentU etiam n^upenubusmodb,fed & ihaquoq, trahentibus, au-
niinori, atque aliis qujbufdam Gen¬ tianae Spuriis generibus.
Cala tm muni, funi ,
CR.VCI ATA.
7* i>e crvciata*
'drantales, vel altiores. folia radicibus proxima , tum qua ftrca caules geminata. Gentiana flmiUa, verum minora , frebrofy deorfum reflexa, flores c*rulet,oblogiytrnuf catti, Cauliculorum faftigta orbiculatim ambiunt, ab herbaceis y calycibus exeunt es. radix candidajereSy&oblogaJubin- deforamnofa, & plcruhfo inter lapides fub terra tacen¬ tes defcendens $ guflu amarifpna.
In collibus & monttbus , nec non in aliis incultis & a - . fp eris locis repentur, &in Germania quidem frequenter,
lulio menfe in Belgtj hortis floret.
Germam jilio&f IgJjcer/fperrcftif nreutjtmtrt* $fl: Latme Cruciatam appellant. Gentiana Jpeciem ejfe> & forma & facultas sflendunt-,Gepfiana minor idcirco nuncupari poterit. Nam & qlta eft Cruciata , decuffatis foliolis, de qua inter Rubia affines agendum.
Sunt vero & qui hanc Cbitiodynamin dici velintfled Po- - Umonia d Cappadocibus Chiliodynamu appellatur, auctor Diofcorides.Cum Polemonis autem ifla Gentiana nitnth ru (pectes fimilitudinis habet nihil. - i H v i v s Jpectei & aliam Gefnerus ac Tragus per-r bibent: foliis HirundinarU flue A fdepiadu floribus multis confer dis & eleganter carilleis,extrcma A e flat e vigenti - busiradice multiplici vehementer amara,qua locis mon¬ tanis apud Heluetios, & alibi in Germania fectts fremitas apparet, ac «Sefttourtj & £>c&elm&raut appellatur 4 vulgo.
Gentiana- quoq, Aedes, efl Campanula Au¬ tumnalis , quam Violam Calathianam ex RueUjj defrcri- ptione ntmcupauimus,& Matthiolus inpoftcrmibus com trientariis PettimborfraW Vocari ait : de qua Hos in Florum bili orta fcrtpftmus.
Ceterum omnes ha amara & foliis & radicibus funt } tempe-
temperiem calidam & ficcam obtinent . Exijltmantur,&'
* prafertim Cruciata,adWnnia ad qua Getianaftiles-.pra- fiant autem quacunque amata poffunt,
* Dt HELENIO. SI VB INVIA-
0 Grandia mox a radice folia promit Helenium , palmum aut fcmipedem lata, cubitum fubtnde longa,acu- ■ minata , Sjmpbyti maioris fere conformia, fed mollia , re- Wtt/^ lanugine piloft , /« virore candicantia , inferiore
parte albidiora, ambitu leniter crenato, caulis tricubita- lis , digito crafltor, non abf % lanugine, in cacumine dtui- fusjn fingulu verb adnatu flores magni, latijotunda. quo¬ rum non modo circum ambientia , oblonga foliola, verum & medius luteus efi diftusjiue orbis , qui infinitis flamini¬ bus conf artitur, tandem q3 in tenues foUtituf pappos-, qui¬ bus femen fubeft gracile & oblongum . radix inaquatis ,to - rofa, craffa & manum implens , haud longa, foris quan- F nigricans, intus candida & carnofa , odorata , gufttt amaricans.
In pinguibus & latis nafcitur pratis. repetitur quan- dofc & in montibus , loc is vmbrojis , at non omnino aridis, frequeni non modh apud Belgas, verum et alibi, vt in Ita - tu3G allia, Germanu.&c.
Flores lunio ac lulio vigent, radices Autumno, & non rarb Aprili & Maio menfibus leguntur.
Quod Gratis Wu-w, Latinis Inula & Fnula dicitur, officinis Fnula campana : Germanis ftUiutmirt?: nothis ^alanOttomtele : Italu Enoa & Enola : Htjpanis Raiz . det aJU Gallis Enule campane. Extant et inter notha bac
eiUsnominaicrvupvn^TnfirtMffitfJDui^pis-MyfVVtTaptov,
M E L E W I V M.
i
i*
j
74
DE HELENIO.
75
KkiuvU, }Jbi!i& , Terminalium.
Frater autem ifiud Helenium , & aliud eiufdem no - He,eni |m*«* minis in Aegypto gigni Crateuam tradere Diofcorides g7ptluip’ f ajferit:et herba ejfe cubitalibus ramulis , hutniferpy Ut mo¬ do repentem) foliis circa ramulos multis, lenticula minori- bus) radice lutea, digiti parui crafitudine , inferne tenui, fupemetrafitore, cortice exterius nigro ; nafci % in collibus &vmbro[is locis.
De hoc Helenio etiam Plinius fib-xx i xap.xfedtame paulo alit er. radicem fiquidem candidam ,& ramulos do¬ drantales refert. Plinij autem hac ver baiHelenium eia- chrymis Helena dicitur potum t & ideo in infula Helena laudatifiimum . E # aute frutex humi fe jpargens dodran¬ talibus ramulis folia [milia ferpyllo. Deinde cap.xxiMt, radicem eius intus candidam & dulcem.
Meminit & Helenij cuiufdam Theophrafius.fuffruti- Heiwuu iw cem id ejfe ligno fum, aii, coronarium, & ramis foliis ac phram‘ tota fua natura odoratum . Exifiimatur autem ifiud idem
Adfert & Helenium Apuleius , fed omnino ab Aegy¬ ptiorum etiam ab alio differens, ipfum videlicet Panaces *** C htronium, quod ait d Gracis i\tviov, & a Latinis Inula
xcv. defnula campana:
Gract, fcribit, Partae en Chironion: alq Panacen Cen - PlnJ taurion:alijHelenion:LatiniInulam campanam appellat. niuI Habet folia Amaraco fimtlia, flores aurofos , radicem te- puem,non altam,acerrimam guftu.medetur ferpente ve¬ xatis. Qua deferiptio plane cum Panacis CbiromjapuA Diofcoridem emutnit. Sedde hoc fatis. ad Enulam Cam¬ panam vulgaremregrediamur.
Eft autem radix huius Inula ad multa maximi vtilis.
7f P* HEj.pyf.io.
natura excalf zciorta & refimns tertio ordine :prafertm arifa.Kam recens & adhuc , fuccd plena, excrememitio redundat humore, quicalfaciendt ac refucandt aus poten tiam nonnihil obtundit,
Pro.deftaduerfus rcfrirandidijjicuUatem,mhopwraw> v.eterenujj tupim, <id expurgandos frquidem craffos, hn- tqs & pertinaces humores , qui in thorace & pulmonibus karent,multitm in eclegmate tumet condita pote (l, velu- ti& aliis modis, dat a. Ventriculo autem commoda & fa- lubris radix condita eft, a cana flumpta non modo emo - aionem promonet ,fed & alaum faciliorem reddit..
Pelli lumbricos & ventris tineas decocta fuccus , vt Plini* .radit: qui et eam d ieiutiis commanducatam den - tes confirmare fleribit, lih^x. cap,v ]
Mifcetwr Inula radix vii&ter antidotis. Serpentu »w-; fibus auxiliatur : venenis refifimttptis ac conuulfis con- fat.Sunt etiam qui ipjis decoris, tritis ac melli inflor vn- gftenttpermixt is, vetera vlcera expurgari atfoaii cicatri¬ cem perduci affirmant.
Galenus rubificari quocp his paries diuturnis ac frigi* dis mole flatas ait affectionibus-, vt funt nonnulla coxarum paffiones, iflchiadas vocant, & exigua afriduaj^ articulo - rufi: quorundp pra humiditate procidentia ac luxationes.
De eoly g on at o.
Po lygon aton cauliculum emittit cubitalem Umm, tauem, nullis ramis brachiatum fledjimpltcem, fr.liis.ex internatiis adornatum , latis, oblongis. Lauri flatis fi milibus, lauioribut tamentenutoribusq, , latioribus ali- quamac-venoflis. fines oblongi, intus cam, candicantes, foliis
fi**:
DE PO LYGO NATO.
foliis numerofiores. ab vnoquofy enimfolq fmu pue anne¬ xu, bini aut terni dependet, fruttus rotudi ochri magnitu¬ dine, nigricate color e,maturi virent. radix oblonga candi - dafiequentibus veluti articulis nodofa , digitalis crafiitu- . dinis haudquaquam refte defcendit,fed per tranfuerjum oblique progreditur.
In /fluis, locis vmbrofis,et iuxta margines na fatur, nec modb in montofisfed & in planis, x Inuenitur huius & aha jpecies , foliis e quouis exortu
ris anguftioribus, lauibus & v eno fis. foribus in virore al¬ bicantibus: baccisrubentibus-.radice [militer candida,no- dofa, obliqua, tenuibus fibris capillata. In editis & mon¬ tanis Here inia fylua locis, Cor do tefte,exit.
Maioacltmio vtriupfc flores j Augufto fiuStus colligi pojfunt.
Graci 7nxvylvetnv: Latini fimilit er Foljgonatam,offi - cina Sigilli SolomonisiGermam l©eiftottrt* : Galli SeaU de Salomon. Hetrufci Fraf mellam & Fraxinedam, alij geniculatam aut genichetlam vocant, loannes Munardus Arabum Secacul exilhmat , fed veritatem miniis ajfe - quutus.
Secacul etenim noua ftirps,& Arabum inuentum. Se¬ rapio fiquidem in eius deferiptione nullius Graci. * nec etia alterius auttoris tefitmonio nititur, qui alias filet finguU ad fuos auctor es, & veteres quidem referre.
At Poljgonati radices mifiam tum facultatem, tum qualitatem habere, Galenus ait. Habent enim,inquit,ad- flriftionts pariter & acrimonia quippiam, nec non fafli- dtofam quandam amaritudtnem explicatu difficilem, quamobrem nec admodum funt vfui.
Diofiorides radicem tradit vulneribus auxiliari impo •
* fM».
PtRETfclto.
ft*tn , dr vultus maculas delere ac auferre i Matthiohu i Polygonati radicibus aquam elicirefert , </#* ad faciem abfiergendam mulieres itaU vtantur *
Dfc pyrethro;
Pyrethro fdlia funt multipliciter dijfefia diui - Jtmilitudine fere foliorum feniculi» fed tamen mino - rayDaucifyluefiris & Carota amula, cauliculi dodranta¬ les, aut paulo altiores‘in quoru faftigitsflos amplus datus, u inthemidisfimilis , fed tamen maior, medio orbe fublu- teusi angujlis oblongis^ circumambienttbus foliolujupi- na parte albicantibus, prona vero nonnihil pur pw a fc en¬ tibus, femina inter difci fiue orbis flamina, gignitur tenue & oblongum, radix digitalis fere eft craflitudinis, longa, fubruffo colore nigricans, guftu acri & admodum feruido.
Ex Orientis partibus infertur. Nafii in qutbufda Ita¬ lia montibus, fed minus acre, Mattbiolus fcribit. in Belgtj hortis fatum adolefcit- & florem inclinante At (late facit; qua fiferuens ficcaq, fuerit, femen etiam perflcit.
Graci Wft$jwV ab ignea qualitatis guflu nuncupant :
\ttm & «rvpivov,-rvfU7Tn',7rjf,aS?ov srupJVff,pleriq^ etia
Latini Saliuarem: officina Graeam vocem retinent: Italis Pyrethro : Hijpanis Pelitre aut Pilctre : Gallis Pied cPAlexandre, id eft. Pes Alexandrinus, Germanis ae no- ftrattbus Bertcam; d nonnullis <z3cpfertourr?.
Et legitimum quidem iftud eft Pyrethrum. N* quod verum d nonnullis extsiimatur, alterius generis herba eft, fub faxifragia nomine alibi deferibenda. Impofmt ttlis nioreori<r« \- corrupta Diofcoridu lettio ; it? floris fiquidem deferiptione , tu* cmen<Utul- 9 exem-
. Pyrethri autem radix vehementer calidam & vrente facultatem habet, qua & refrigeratos ac dolentes dentes mitigat ,et pituitam ex ore copiofam elicit. Manditur au* tetnfrcca, aut aceto in quo decoha fuerit os colluitur. Sil* ' dor es etiam hac mouet\ & ad diuturnos horrores efficax, cum oleo illinit a‘.ad omnes etiam corpori* partes perfrige -
Mifretur eadem ytthter antidotis & aliis compofiftfr nibut, qua ad diuturnos capifis dolores, vertigines , apo - plegiam+cortutiakm morbum, neruorum trcmores^efo- lutiom $ fmm. conducit etenim plurimum ad omnes tapms& neruotum frigidas ac diutinas affiettiones* •
De *Hop i a radice.
rndnicauhculifunt.dcteiran tales aut al* tiorespT^^otmidt^enuihdconcau^fpliucircuifiucJliO. plurim is %obbongUy latis, acuminat is, virentibus, cartufrs , glabris, per ambitum ferratis, Crafida herbat aliquatenus fiwlibus,: attamen minoribus ~ in cacuminibus vmbtlU parua apparent, m quibus fiofiulu.vgui linteo pallentes, tandemjfcXHbcfcent es . radix crafl'*jnaqu4is,& tubero - fa,qtu recens carsdida, er fifftfa trita toforum odorem fatmefart.,. ; ; .
m A?emmo& {fargano Italia montibus, nec non in .Gevnap)ia Alpibus ffionte gignitur : &iVtDiofcoridesf in' Macedonia. quofe-d n Belgq bonis col^ur, vbi Aefrate vi¬ ret, & aUqimndpflont ; HjemeUtetJola radice vvaaci, frigoris^ patiente.
~ Po ti*»
It DE FRAXIMB1IA.
p rah'ar plfa Graci nonnulli p&iJk nuncupant. Ger¬ mani &o(tn'touvt}:Hijpani Rayz Rodia :noftri (Scotf Uio^tde. haudquaquam a Rbodomfulajed a Rofis nome accepit y quarum odorem attrita ffiirat.
Caterum vtilis hac herba eft , auttore Diofcoride, c*. ptris doloribus, fi madefatta fronti & temporibus cum mo¬ dico rofaceo imponatur.
Galenus tenuium eam effe partium digerentis^ fac td~ tatisyCr in calfaciendo fecundi ordinis cenfendam effeiaut tertij inctpientis.
At nobis refrigerans & Rofis vti odore , ita & tempe¬ ratura affinis videtur- & adueifus capitis ex calida caufa dolores, efficacem effepoffe.
F ra xi u eu je complures exeunt cauliculi, ro- Mendi, cubitales aut altiores, inferius foltis, fupertiis veni fiorfbusfitpra huicem dtgefiis exornati . folia oblonga px pluribus advnum pediculum vnitaGljiyrrhiza (fniilia , multo quam Fraxini minora. fmgnUu tamen eorum breutora, duriora, magisfa acuminat a,quam Glyrprhi- (a. florum color dilute efi rubentis purpura, qua(i vti fyl- uefins Malua : fed forma difimilis. a quinis etenmvt plurimum firiatu oblongis^ fupertoribus foltvbs, (lamna aliquot recuruata barba w/tar dependent . Odor horum grauis efi , ac biremum olet, & funditer earum qua fe- quuntur filtquarum. Succedunt' autem fingulis floribm qum0muly affitra, fcabr^ fubrubentesfin atubus Ct- ^.engignuur rotundum, nigrum, ffiUndens, munis quam Paeonia aut etiam Lgntifct. radices abvno capite plura dtua-
FRAXI NE It A* $3
Sed tamen quia frutex non efi-non baecas quales Len-
rr ... _ u _ * j,
tifciu3fedfiliquasferaf}adnatis ramulis careat,ad bac ne¬ que lacbrymam fundat-, haudquaqua Tragium,fedalia atque ab eo differentem jhrpem effe cenfequttur , quam verifimilceft veteres non obferuaffc , vel in nullo vju, aut faltetn neghgenim babuijfe. Facit huc quod BeUonius li¬ bo primo Singularium referat , Tragium in Creta tuxta fluenta na fci, & flore effe luteo. Nam FraxineUa montes amat, & flore rubet. F.x quibus FraxineUa cum Tragio difcrimen fatis apparet.
At FraxineUa radix excalfacit & reflccat ordine fe¬ cundo ydt gerent is, attenuantis^ apetientts efl facultatis, Merifes & vrinas mouet:partus adiuuat', fecundas educit ; vteri frigidi oribus morbis auxiliaris efl. conferre et floma- chuis & anbelofis fertur. Tradunt etiam aduerfus 'tclm morfusj; ferarum,lethalia medicam et a, &pefrilemium morborum contagia prodejfe, antidotis % vidit er per mi f-
De
VALERI AHA.
CAP. XXV.
Valerianae tria genera pa/im occurrunt . Vnumhortenfe : fjlueflria duo. Beperiunturverb & alia quadam, (id nomine, non effigie reliquis (imites, vt quam
Sativa flue kortenfis Valeriana, prima folia edit oblonga, lata, Uuia,vtrentta , atfy indiuifa ; qua vero fe¬ cundum caules maiora, longtora,vtrm q, profundius laci- mata, Elapbobofci ftue Pafltnaca maioris foliorum amula, fed tamen minora, caulis cubito alitor , Luis & concauus & intcrualhs rarioribus articulatus ; e cuius geniculis btna
^ .5
V.
valjeriana minima.
exeutfohd,etinfa8igiofloresin vmbellis aceruat^parui, ab oblongiore & anguftme extguovelutt collo fefe pan¬ dentes, Narcifi quidem efflgmn aliquatenus expjmttes, fed tante multo tenuiores & magnitudine ipfls plurimum cedentes, colore e rubente diluta purpura albuat es. radix digitalis craflitudmis, obliqua, fibris inultis fumma terra ddharet, plurima parte eminensujtu durii re fucatur, pin¬ guis ac ckofa efficitur,& edore ejl fuainorequdmmens. \ ^ .fylueftm qua maior, foliis cum prioribus tum us qua circa cauliculos , ejl diuifis ac laciniofis , maioribus '& ni- gricatioribus quam fatiua. caulis huttu Ums quoque, ina¬ nis & geniculatus , cubito q, procerior. flores in vmbellis fimiles,& dilute purpurei . radices tenues &, velati mul¬ tis capillamentis fibro fa, odore non omnino deftitut a.
Altera fylueftris forma hortenfem fatis refert, fed lon¬ ge minor ejl. prima eius folia indiuifa, reliquam partes ac lacinias diffefia. cauliculus dodrantalis. flores in vmbellis aliarum fimiles ex Uui purpura Albicates. radices tenues, obliqua npetesjt tenuibus fibris capillata, odoris exigui. y Seritur hortenfis apud Germanos & Belgas, in Creta autem & Ponto fua jpontisejfe fertur. Sylueflres humcn. ttbus locis, iuxta riuuios, f offas &fcrobes aquas habentes repenumur. maior harum in hortos tranjlata luxuriati minor vero agre coale fcit.
Plorent ha Maio,lunio & lulioafliuis menfilus. Valeriana pafltm oppedantur & Grate <pw. Et prhna quidem ‘apud Diofcoridem defmpttom^ refbondet ; neqs cbfl at flos paritus & N arcijfo minor. Qttbd jtquidenuior feribatur, errore fit Graci exemplaris-, in quo fle habetur : ^of t* *j rp/pftmp*. Sedproud-
,i . maior /eflituendum eftiosaftue Mu,idejl,mwcr.' vt ante nos Ruedtus quofy annotauit.ldquod moxfubfe-
H je c herba duorum dodratitum caulibus aut loi
’ u giniutiam ajjurgu. jmui
habet lata Jonga,acummata,Uuta & diluti viroris: e fa- Jtigtu caulium Valeriana propemodum fimiles rmbelLts, Jed laxiores & magis inconditas ; i» oblongi, *
tenues jubentes, & femen inde exiguum ,oblongu, quan¬ doque fumma par te barbatulum, radix fubcjl candida , mediocris crafitudtnis & longitudinis . i Huic fimilis alia repetitur, foliis quo% oblongis j
circa fuperior em partem in ramulos complures diui - fis-flofcuhs e diluto catule» pttrpurafcentibus , breuioribtts quamfupenoru ; ruti» mediocris crafitudinis.
Vtraque Belgis bortenfis, & altera quidem rarior. fo¬ rent aftiuismenjibus.
Valeriana rubra d Jlorum vmbellarimq3 fimilitudine plertqtie nomen dedere, quod huic permittere maluimus,
etiam qui Behen recentierum fpeciem e/e velint, idipfum Behen rubrum nuncupantes, ad differentiam alterius Be¬ hen albi diili.Qua quidem eft herba multum d Behen A- rabum differens, velutt&prafens.Altj inter Limonii ge- ner a referunt. Matthiolus etiam fecundam fpeciem pro
RABCA.
DE VAUR1 ANA G
93
tpfum nequaquam rubeat . Nam Limonio folia funt Beta Limonia». fimtha, tenuiora tamen & minora : caulis tenuis , relitis, refertus femine rubicundo, vt Diofcortdes refert,
Caterum quod ad facultates attinet , nullas quide ha¬ rum compertas habemus, videtur autem vtra % vnd cum radicibus refrigerantis effe natura.
DE VALERIANA GRAECA.
C Aj>. XXV I I.
Graeca Valeriana coliculos tres aut quatuor pro¬ mit rettos , cocauos, inanes, tenues & cubitales foliis cir- cuuefiitos copioribus oblongis, alitu, ex aliis multis, medio intercurrente nemo,compofm , Vicia foliis fer e conformi¬ bus, fed tame virentioribus j quorum JinguU paruula funt , Utiufcula,oblonga,acuminata,dorfoqj a liquat ulum emi¬ nente- flores nequaquam in vmbelhs, neq^ etiam ex alis foliatum, fed infafligits cauliculorum (par(iprodeut,pul - sbrt,cblore caruko fed dilutiore Jplcndentcs ,ex quinq-, fo¬ liolis > flaminibus aliquot exiguis & candidis m medio , d quibus apices parui fublutei dependent, fequuntur capi- tulaparua in quibus femen minutum, pro radicibus mul¬ ta ttnivfimx. funt fibra.
- Nufquam fua (pontis 'm Belgio efi , fed aliunde illata, plurima allatis parte floret.
Valerianam, vt diximus, Graeam, & Valerianam pe- regrinam,necno Pfeudopbu noflri appellant , tametft nul¬ lam cum Valeriana fimilitudinem habeat.
Nullius efi vfus j nifix quod hortorum exornet margt-
D»
■fi»*:- srx.
R v b i ae • quidem proprii jpeciesnuU 'a funt. Sed fi omnes illi foliis fimiles, ad eam referantur ± multa occur¬ rent, vt Aparine , MpUugo, G allium, Ajpcrula,Cruciata, qua omnes foltisT^ibiam referunt , & idcirco jfylueflres cius pectes videntur.
_ Ramulis autem Rubia exit quadr angularius, gentcu- * Ltis,ajperis , emptoribus maioribus ^ quam Apartnes.fo- artgu^is , oblongis, ajferisquoque, e jinguhs geniculis quinque fere r m radiantis fiella modum dtjpofuis. flores infummis ramulis parui , dilute lutei, femen mundum, p.truum, initio vtrensjude, rubens, pojl ea nigrum . radices pulogajenui medio nemo, cortice veto camo fiore acru * beate, quo cum Una tum & alia , rubro inficiuntur co~ lore.
Seritur Rubia non paucis Italia, Kijfauu & Gallia, plurimis etiam Belgij locis^inguifacundoq, folo. Diofco- -ytdef quandam fu*fpQtise(fe.tradit;alteram vero in Tbe- bana GaUia>&. RaupinaUalia, nec non m Caria inter pleas feri.
, Valerius Cordus Rubiam etiam iuxta Germania Spi¬ ram r (fontaneam m- fecibus nafct refert , fatiuaper omnia fimilem, maiore tantum radice,
AeMate flora ***#*»
jjy* refluat* pratmtajnvfus et Morum & mediem* veneunt .
. Gracis qmbufdam pia-
& i&te:
■tmftorwn: PaulOs Aegineia $#l*rquoq- nuncupari re -
fertylib.iii. cap.n. 3*4«^
«V ox feofjtxtloi IpGaftwff/etv i&hoom. Eandem ibidem yjvm- <f itrtv etiam cognominat. Eli tamen & aha Thapfia fe¬ rulacea a Rubia multum differensialtud item Ereutheda- non't(fi, mendo exemplaria carent ) quod d TbeophiraHo ' lib.ix. defcribitur.
Er euthedatium folium, inquit, habet fimikxril$& ejt, hedera, v erunt amenrotundius ; nxfcttur humivelut gramen, & loca amat vmbrofa . Radicem vero, huius fb
liquit »
Sunt praterea quibus Rubia £ xjvvaGetpif ,drttbicudo colore ? Marcellus antiquus fcrtpW etiam Potfgbnon appellat, idem tamen Millefolium [an- gttinalem &'Vtrbenam poljgtmdqMqj facit . Dicitur att- tem Rubia Troiis quidem Rubbia & Robbia : Hifpanis Ruaiit, Royajc^ Granza .* Gadis G ar4ncc.*<j cr manis Ihommoslratibut Jtf&ee, & rbi comminuta funt radices Jt&tc crap fait. ’ - t
Rubia autem radices, quarum quidem, cum in medici¬ na, tttni m tinSoria eflvjiu, vt potentiam atvim haud bbfcttre addlringente obtment\ita qubqae natura ac tem¬ peramento frigida furft acficca. Guftata fujuidem acerbis faporem referunt , ctim exigua tamen quadam dulcedine primo occurrente, quam acerba & adffringcns' mox exci - pie qualitas, guod non modbahobis,fed'&ab expertifi- mo fui ficuCrmedico Gutlhelmo de Saliceto compertum et obferuatum quoque efi. qtsi pontici eam effe fapotispb p tum reliquit.
Commendatur vero paftmRubid radicum deco ffum, ruptis , Cajis, vulneratis y ex alto prxcipstatisv [anguinis fusores nprtmerc-inflammanones miiigarcfcfenfu qUdfr famfa portet odfanitat em perducere creditur. Mifcemur bis
his de caufls potionibus , quas vulnerarias recentiores ap¬ pellant. Irt quibus tantam earum vim ac efficaciam* & Mattbiolus quoque ejje refert , vt etiam thoracis & init « fimorum letbaha vulnera his curati poffe fperetur.
Accedit nottra fent entia expertiflimus ac cLrifimv ohm Lotianij medicus loanncs spitingus , qui in Rbapfo- diis ficis firiptum reliquit y Rubea decoftum cum Tnphe - rampgna exhibitum valere aduerfw fluxum mentiruo- fubijbamorrh eidum, et dyfenteriam.ulfo euidenttbus ex¬ perimentis compertum, quod Rubiam adftringentem efje confirmat.
At 'Diofcorides Rubia radicem vrinam ciere ac muU tam crajfawqj}& nonuttquam fimguinem ducere tradit: & tantam et apertedi vim adtfle* vt appoflta etiam mtn- jfes*fe eundas & foetus extrahat. Refellit autem eum vri- na intenfus rubor , vfum Rubia mox confequens , quem a permixto /anguine effie exiflimamt, qui tamen non aliun¬ de eft,qudm ab ipfo colore Rubia.
Radix etenim huius quouis modo *ffumpta,mox vri¬ nam rubicundo inficit colore\nonfecus ac Rbabarbarum .eandem tingit luteo * fiubfiantiam mterim eius non per¬ mutans, nec crafit orem, quam anteafuerat, reddens : m iis fctlicet, qui integra fanitate fluuntur. Quod non aperire eamtfedadfirtngentis quoque facultatis participem effe9 non minus quam Rbabarbarum , citius commofir at. Pro¬ pter aduri igendifiqutdemipfius potentiam *colarem ferofi humores atiquandiuretinent .
|j Adflringenttbus enim permixti colores, diutius colora- Jfisinharent ; nec ita ciib cuanefcunt. p,obe ifiud norunt , qnt ex florum herbarum q, fuccis colores colligunt, alumen etenim v;;d cum ipfls pernit fient , quo in longius tempta f oloris f pectes* altoqui cito peritura, retineri ac confer uari G poffet.
pojfrt. Ex his autem fatis io(bat,extergendi aut aperien- . dt potentiam Rnbu nullam ej] e Diofioridcm hntujce-
modi vim ei temere tnbutffe: acpofitum Galenum et po - Jierieres reliquos > in eius verba atratos.
Plinius cvntrdferpentes Rubia ramos cumfolinimpo- nijir, & inuerim fe apud quo fdam { quod vamfiw tm) morbum regtufunart hoc fiutue, etiam fi adalligatus fe¬ lletur tamum.
A p A r i n p. tenuibus & quadrangularibus ramu- lutfolsisfy anguttis,crbtiuUtm radiatis Ruha fimitis eft-> ; interttu minor, fieres pcrpu f.lli3candidi in fummts emicant virgulis, femina cotuaua vmbilni effigie gemma rtplmi-J^ mum fimul radices fibrofk '•& tenues. A jfera tota e fi her¬ ba y pratet euntium vejhbtis ac laciniis fcablitie fu a adba - retfiingu.t induit* fangujnem eluit. Pafiores hac herba » DtoJtorides refert , coli vice vti, ad eximendos i lacie pilos fi qui in eojubfiitcnnt.
Exit Aparmeiuxta margines agrorum,& quandoque hi iplis agris frugibus permixtarum fetus viatfficrobesfe- pes,& tnter ferires. Theophr alius & Galenus in Lente ea coale fcere fcrtbunt, & amplexu fuo eam fuffioedre ; ee% modo tUigrauem ac molestam. Aeftiuis mcnfibusvlique
ATrttp/j n Gracis: Latinis fubinde etiam Lappa et Lappa mmor. Plinius Lappaginis ffu citm effe affirmat. Lappagi- nes autem^ tpjo an ftorefiua : vna affiera A fieri: go- altera tiuAts Mollugo. E t Aparme quidem Affxrugo e fi.
Lappagojnquit Plinius Itb.xxyi.cap.x.fmlu Gallia ,
mfi
apArine.
99
■; sra
ritft effet ramofior ac pluribus foliis afpera,rugofa , afperio- ris fucdy^rauu odoris : ‘qua n:oUiseft,Mollugo vocatur.fi- tttilufed ajperimbus foltis Ajj>erugo[exmpUria multa a- liter jfed perperam habent.)
Appellatur praterea Ap urine & pXttvfyaTr©-, quajt hominis amka-y quod vefiitu em adbar e fcat : dnotmullu & ea de Caufa <pi\a. hhv©-)Ab Hippocrate,tefie Galeno ,
■ f /XiVm? & wheurkfnv. Nominatur & oput^b^Trcs, aut Vt altu placet, : Italis Speronella: Hlfpa- nis Prefcra-d»* amordehortolano: Germanis Metb feraut.- Galli s Reblc*, ougrateron : Eelgis^tttUiupt.
Modice autem, vt Galenw ait, extergit et de fucat , ha- bet ^nonnihil [nbtiltuni partium. Seminis jitquit Diofio - rides, caulium & foliorum expnffus fucem auxiliatur a phaUngus ac viperis commorfi < i um vino libitus: aurium dolores ficcus tnfufus curat: ac herba cum axungia trita - flrttmas di fcutit. Sanguinis etiam abundatiam ex vulne¬ ribus reprimere folia impoJita,P limus tradit.
cap. xxx.
M o l l v g o Aparinen caulibus foliis^ fatis refert , nequaquam tamen aJpcra,fedUuis & molli*, fleres albi¬ cant. fimen mundum, radices tenues & nuUius momen¬ ti. repit per terram nififrutvtbus vicinufulutur.
Repetitur iifdem ac fvmiUbue quvjus Aparrne locis, att^
MOLIVGCS xei
Gallivm tenerius multa e(l,ac minus mtam A
■Ksr*'
ASP1RVIA FLORE AlBO. IOj
Jtf C *
Marrubij) differentibus vide luet multum abSythro Uni foliis . Sufpuari fortajsu hinc licebit , Plinium perperam pro Manubij acceptjfe Rubia, at que hinc Alyjfon Erythro- • dani foliis ftrtpjijfe. Niji Eythrodanum.uu jimtle perhi¬ bet efje Alyjfon , non 'Diofcoridts fid T heopbrajli jit Ereu - thedanon , quod foliis hederae eis rotundioribus ejfe in ca¬ pite de Rubia offendimus. Atque ita pojjet idem ejfe Ca¬ lent & plmij Aljjfonyjed ab Ajperula curule a>& [militer odorata, longe dmerjum-
' De Alyjfo autem Galenw lib. it.de Antidotis in com- . pof.tione Antonini Coi ficfcribit: Aivaroi htfccTetwTrpct- <rt* 7fei%unf>ei J\s ttxhhw ct&vz&JSii Tnji
t* <r?aifix- <fe fffHi cver/gorMeft, AlyjfoS herba
efi Marrubio perfinulu.fed affer ior, & magis (ftnofa cir- cajorbiculosifiorent fert ad eandem vergentem.
Plinij autem bac funi verba : Diftat qb eojfalicet Ery- throdano )qut Atyjfos vocatur, f olit* tantum & ramis mi¬ noribus. notnen accepit. quod d eam t ornor fos rabiem fen - tire non patitur epotus ex aceto & adalligatus . •
Cateriim Ajperulam odoratam appellant pleriq- etiam Affergulam odoratam: aliy Cordiale & S t diarum er- mani Ijcrtjfrep&t, to a ! bine? tf&Ga/itMugut' r mtfnuM etiam Germanice Jleberfttaut^m? Icumru pt^def de¬ cor artam fiue hepaticam.
Facultatem hac i (ferula Gallio aliquatenus fmiilem habet, fed tamen imbecillior. f er turm vinum contecta hi¬ laritatem efficere. cor di ac iecitioriprodcjfe. '
De crvciata,
A d Rubia Ap..rines ftmilttt dmem aUqumoio etiam Cruciata accedit, fed mollis & hir juta herba, coli¬ culi
» 3
st'=£arii=-f';
luxta f offas ^aquarum mulos, & quandoau*
Margines jnterfentes, a Mato infriem vfitue^Ae/fatit^T pmrur, & qutdem cum flore. 1 * *
m crucis formam decufaoplfifu”1 ”m,n4flt'afoItmm Huic autem ftmilts , & alta quadam locis exit .
assuta sXs?i±r^"
vulnerarias dthas
Finis libri primi,
DE
DE PVRGANTIBVS
HERBIS,
rES!£& t&EiSSss-
ASAR Vi€..
a.
DE A!
Folia habet Aloe ScyBef milia, oblonga, lata, la¬ tita, cr a jf a, retrouorfum rep.mda, vttmque mnata albe ra,& retufis dtquot /pinulis aculeata Jentotenacil fucca pbta, inflor foliorum Semperuiui. caulis , vt Diofeorides ait, Anti truo fimilts efi-.fos albicans fomenvt Afphodeli radix jinguhris, crafh p.di in terram udatii effigie. Tota herba amarfomd efi , ex ea quoque fictus collectus ama- Y r fornis.
. Copioffoma hac flirps apud Indos, & in ArahU>C*b- $r'*>ac 0: vn(l* ptiltbtts infufus fucent in Europam
infertur -. N afcuur etiam, vt Diofeorides tradit in Afia locis maritimis , m Andro, fednon vaUe frneo extra - bendo ulonea. R eperitur & in Apulia>& nonnullis Betica Hijpani* locis haud procul d maufed & huius fuccus mu- pilis.
Viret autem perpetuo ipfa herba , atque etiam } terra diufodefeit: prafertim luto radici circumligato & fubin - de rigato . Sic etenim e tabulatis cenaculorum fujpenfa no modo diutine viret, verum & incrementum fumit,noua £L folia protrudit j fed tepentem Hyeme locum ejfe oportet, congelata enim citofacileq3 tabefeens perit.
AAaw' Graci, Latini & officina pariter Aloen, tum her¬ bam ipfam, tum & eius den fatum fuccum appellant. Di¬ citur & flirps ttM/CMyipifyov, tpfuvor, rpay^ipQ-Jed /purus vocibus. autem duipotefl.qubdnonmodh
tn ter%a,fed & extra eam vmat. Galli Percoquet : IJt- /pani Azeuar, & herba b^aoCi nominant. Appellatur vcrbdrecentioribus ipfa herba nonunquam Semperuiuu ,
& Semperuiuum marinum , quo l Semperuiui modo diu
Il6 DE ALOE,
' duret. Videtur & a Columella lib.x.Sedunt nominatum, vbt videhcet remedia contra erucas offendit ^
Profuit & plantis latices infundere amaros
Marrubij, multoque Sedi contingere fucco. Sedi etenim fuccum inter amaros refert , nullm aut e Se¬ di, quam huius amarus efl.
Aloe autem, videlicet fuccus .cuius in medicina vfus,ad plurimas res vttlis efl. moderate & primo ordine calida , fed tertio ex fucans, vehementer amara,abfcfe mordacita¬ te tamen ; & fimul emplatitca, nonnihil^ adfiringens.
Ventrem fubduatnnterimfiquod altud.ftomacbo gra¬ tum &c/mueniens medicametum. ham vt Paulus Aegi- neta feribit , cum omnia purgatia medicamina flomacho aduerfentur,fola Aloe conducit . Et euacuat quidem non elota vdentius. elota verb minus ^ventriculum magis ro¬ borans.
Bilem fauam educit, fi d poti fimum , qua in ventricu¬ lo primis venis, proximis % viis lui ent, expurgat, ifienim ex numero medicamentorum , qua Graciab excernendo fierem vocant, quorum % vis purgans, non
longevUraventrtcufu fefe extendit . Aduer fatur pr ater ea Aloe putredinibus omnibus j & ab ea, omnicifo corruptione omnes corporis partes tuetur atq>, defendit • cadauera etia mortuorum conferuat : ventris tineas lumbricos % interi- tnit ac expcDttigraneolentiam oris. vitio fiomachi enatam emendat: ani hamorrhoides aperit imcnfes etiam promo¬ net, in exiguaquantitate ajfumpta : creditur ad reliquari vifcemm obfhutiiones & mf artius prodejfe. Sunt tamen qui iecmori parum commodam extfliment.
Ad purgatione datur eius.pho mmus,drachma. fubin - de oboli tres aut quatuor fatis funt.
Vulnera etiam glutinat ac finus-, vlcera expurgat-, &
Vtaegreadacatrucmduapeffunt, maximi in anni Sudenth^t.^MeUangninentf, nppnmetiZ, & quatruentu vulnenbm adhibentur eJplaflru vttUtn fcrmftetur. Eaplajhix emmfuanatura a, fubfiStia hl prodejl. inoculatu ceOpria vidua recipitj, vtpmiex- tergens & abjcfue mordaatate reficcans V
,, 'f mT*f’ liasui”«m «"divam*,.
ta,m refla pura & candente, rudiculad fubinde verfari ««tff aquaUrer tornatur : Unari itemur t quod efi areret
ledetafk fit^ncummeU I^ae.pJlp,b,ar,mftabrlms, anguinum^ prmtgm,,
u?nm,r ”CT'*fid"'‘'"t°ribm&$,,exace. "'«'«rfMmnnaxmuxpiUeifluentcicmnvinecem-
tiZt^MU&°m'hmn^km^,xmen‘
S B k A cubitales *igiuauliculos, rtmnuBu alie ra-
r£’ZcZMfi T Jfll‘,’iftZn
tu ei in tennih u pediculis, a quitu deinde fak.it,, atque luna »> rip, inflor retentati dependent falluult, plani nttwfavinac’ W {}UlJJUif‘™tia oblm^ vitarum femi- tbltmgd&mutilu.
Seritur tnSyrta & Aegypto, item in Ualtdfrotmcid , 4€ Narboncnft Gallia . Apud Germanos & Belgas dif&csil- ttrptouemt.Amdt cahdat regiones figaris impatiens. ob
id Mato dentum menfe in Italia feri ftdlinet, neque vitra Autumnum perdurat.
Optima Alexandrina & ex Aegypto aduefla.lnuentio fnfw Arabtbut debetur.
A Serapione Habohanifa,d Perjis Abal^enter ,vt Me-
nomine A ct turio Graco ,& Latinis pofterimbus innotuit .
Ijt autem Sena , quod ad temperaturam attinet, fatis temperatajn medio quafi taltdi ac frtgidi>ad calorem ta¬ men vergens, ftcca vero tertio ferme ordine. purgandi au¬ tem per inferiorem ventrem facultatem natura humane haud multum moleftam obtinet :non citra adftiichonem > quampoft purgationem relinquit. ^
fos & melancholicos, fi eh faciente aliquo adiuuetur. Vtir lipmumin multis morbis purgans medicamentum, quod omni at Ati & fexui conuenire poteft. Citra violentiam ac tuxam purgat . prafertim Aniftfen I fimihbus vnd adi
t aliis odoratis
temperata.
Dari potefl in puluere,fedftequcttus dilutum eius ex¬ hibetur.
Modus pulueris efl drachma vnajilutumquatuor aut qurnq- pluresve admittit. Macerarim quouis liquore po¬ teft. in febribus ardentibus ac altis calidioribus morbi* in decollo [tue diluto refrigerantium temperatur , in frigidis vero & diuturnioribus malis cum excalfacientibus , ape¬ rientibus, aut fimtlibus decoquitur, vel etiam in vino ma¬ ceratur., quo modofamiliaris natura/itra omnefere nta- leftum aluum dementer fubducit, crudos % humores de¬ trahit.
Laudant Arabum plcrtque folliculo s:at noftrifolia ma - &
& (omendant .foMtcult etenim nifi maturi, flatus gignunt & torfiones ventris adferunt. Sepe autem ante maturi¬ tatem colligi illos conmgit ,& alias ventorum impetu de- turbati facile concidunt, e tenuibus pediculis dependentes .
Sunt etiam qui noxiam ventriculo Senam , & tpfam debilitare putant , eadecaufi \i»z.iber aut aroma ali¬ quod adimendum aiunt, quo roboretur. Tardioris quoque operationis ejfe Mefites monet, & falis genrnudd e fi, fof- ftlis adietlume adiuuandam. h ferius quidem , quam for - por a medie ament a facultatem fisam Sena exercet pote & tamen non modo fo/itio fale, verum & aliis purgantibus admixtis vtilius exjlimuUrv.fmplt cibus videlicet, vt Rba Maro, Agarico,Cr aliis : compofitis,vt Catholico appel¬ lato, vel ex Palmulis , aut ex Rajarum fucco, vel alto pro conditione & qualitate, cum morbi, tum agmantis .
C a vxi c v l o.s Grattola promit complures do¬ drantales & quadrangulaies-.fiequentia^ circa hos folia anguflatfblongajryjfopi vulgaris fmiha,cuitu et ipf* her¬ ba effigiem & formam fatis refert- nifi quod non vtillud erigatur , fed aliquatenus humi repat, fieres m tenuibus pediculis oblongi, e foliorum alis exeuHt, e diluta purpura albidi, capitula fequutur parua,rotunda, anagalltdis pro. pemodippifimUta-, Ut quibus femen minutum, radices fre- quentes, geniculata .grarnin is modo ferpunt, fibras^ mul¬ tas deorfum mittunt. Sapor em tota herba 'uifignit er ama¬ tum obtinef.
Nafcitur jponfe in JtaTia pleri fa, paluflribus , humtdis ** vltgino fis pratis , Belgis hortenfis esi ; vbi iulto ac Au¬ li 4 guUo
L AT IOLAV
gutto cuflorereperiri poteft. Nomen buicrecentioratas GratioU dedit, & Gratia Dei. Cordus Limnefion appel¬ lat: palorum vulgus Stanca CauaHo Sum qut Eupltonti M efues: Centaurtda alij faciunt. Sed Mefues , Autcenna Cr acorum & Diofcmdts vnum tde eft Eupatonum, vt ahbi ofttndmm\a quo hackrba differt. Centauris ve¬ ro haud perperam dicipotejl .Nam cum Centaurij ftecies videatur, & viribus praceliit,non temere Centauris nun - cupm poterit :veluti Centauri j, & quidem minoris , (be¬ at s aliqua. Non ett tamen Centauris illa Theophratti, cuius Plinius lib.xxv .cap.v i .meminit. Hac etenim Cen- c 1 1 auris, ipfum Centamum ejl magnum. Radices ftquidem pl eius crajfas jptffasfy dece aut duodecim annis feruari poffe Tbeopbrajlusltb. i x, refert quales nt alterius ,qudm ma - gnt Centaurijfunt . Scripfimus Cent aurium magnu Pa* uaciseffejpedemfed nihil repugnat Centaunda etiadici.
Jb effeti uftqu idem et praflantia teme tjj Panaces: ab in- uentore Chironiu Centaurium & Centauris appellatur
Extant HeUeborines pr ater ea et Multiradicis appella¬ tiones, inter Jpurias Centaurij .qua vulgari Centaurio mi¬ nori minus conueniunt} GratioU vero ha propnfime ap¬ parent. Veratri enim modo propemodum purgat, & radi¬ cibus complurimis firmatur.
Ejl autem Gratiola vt amari fima, ita etiam temperie excatfiftoria & reficcans eximiam fimul expurgandi, tu fer fupermem , tum per inferiorem ventrem potentiam
Educit vero non modo lentam pituitam , verum et craf- fam flauam bilem. Prodefi adtterfut diutinos coxendicis dolores, & aduer fus mueteratasfebres,fiue tertianas fiue erroneas, tecur & lienem expurgat, ab obflruttiombns /i- heratjventr » lumbricos pellit putredinibus aditer fatur.
H s Dofis
C N I CVS SIVE CHARTAMVI. I ij
vU*.
ftrem Qntcum faciunt. Vtimur autem, vt Galenus ait, femine duntaxat ad purgationes, excalfacientis efl natu¬ ra*, & quidem primi ordinis; vt Mefites. Tunditur, &. ex eo exprimitur fuccus, qui cum hydromeltte aut gallinaceo me datus, aluum purgat ; Jlmacho tamen aduerfttur; Dtofiortdes auttor. Sed corrigitur, addit Mefites, anifo, galanga, ZAtizabere, alttsq3 flomachicis additis, qua non modo ventriculum robor ant*Jed & aci tonem em quoque ac celerant. Ex huius autem interime medulla celeberrtm &praftami fimum hydragogon conficitur medicamentu, Dtachartamou vulgo nominatum; ad hydropicorum pur¬ gationes v fili fimum.
Hvmuis ac fiuticofaflirps CbameUa,pedalis aut alttoris magnitudinis , i-opluribus tenuibus virgulis ramo - fa. foliis exornatur obtongis & olea finalibus , fed tamen tninoribus cr nigrioribus, flores ex alis foliorum exigui , fitblutet.fruftus inde tricocci,vnentes initio, poftearuben- tes;qui decerpti nigre fcrnt, oleo fam ^pinguitudinem con~ & trahunt olearum ihflar ; fapore acres & mordaces, fau- cesq3 exurentes;veluti& folia ac cortex, radix dura & lignofa.
In italu&Gqtt* Narbonenfis plerify incultis, a jp e- ris & defertis reporuur. perpetub viret, fernen Autumno maturitatem ajjjsquitur. ’ ‘
X*{*i\cuctr quafi humilem oleam GraciappeUant’£a- mi pleafinem & Okafiellum .Dicitur etiam, fed {furiis uwnr&3 »p&htw&Ju,ufect
Iltf DE CHAMELAEA.
'Nominatur jruclus a nonnullis tcvlfot®- rfed
halltidnantur , inquit Diofcorides, qui CbameUa frudum Couum cnidium appellitant.
Auicennaxfr Serapio CbamcUam Mefjreon vocant , fubquo tamen nomine Chamdeonem vtrumtfo completa quoque funt.lta ChameUam cum Chamaleontbus, atque vnd etiam ThymeUam confundentes .
Cateriim CbameUa & folia , & ftuftus acria admo¬ dum, vt diximus, & vrentisvehementerq3 calida faculta¬ tis funt,
Folia,, ‘Diofcorides ait, pituitam & bilem detrahunt \ prafertim in catapotiis fun\pta\ ita vt dua Abjyntbq par¬ tes ad vnam CbameUa mifieantur,& hydtomelire exce¬ pta in catapotia cogantur. Non liquefiunt autem it a in ventre, fid quotquot affumpta funt, egeruntur.
Mefues ex Mez.ereon,id e fi, ChameUa(SyUm tame ThjmeUareddit )foliisfimihter catapotiorum defcriptio- nem habet, fid Abfyntbij loco cortices ajfumit MyrobaLi - notum lutearum & c epularum, & non cum hydromeltte, fedcumT ereniabin , id efi, meile aereo & palmulis aculis, quas Thamarindos vocant > in Jhllatitij Intybi liquore di fi % folutis ef ornat : ipfittf, folia prius in aceto acerrimo tem¬ perata refu caripucipit. Commendantur catapotia hac ad hydropicorum purgationes : aqtwfos etenim humores educunt. Sed violentiam natura inferunt j idcirco ab iis quantum licet oblinendum.
Addttpraterea Diofcorides foliis CbameUa cummeU le tritu fordida & crufiofa vlcera repurgari .
\ . D*
2 2$
D i
Thymelae a multat tenues ramo fas virgas pro¬ fert, cubttohngmes , foltts unumueftitas oblonga & an- guftis Lini effigie-, anguflioribus & minoribus quam Cba - meUa flores candidi,exiguuin fummis virgulis aceruatt, fruilut rotundi, mitio virentes ,fed cum maw t funt ru¬ bentes, oxyacantb t rotundis baccis propcmodum adflmi- les ; in quibus nucleus foris niger, interiore verb medulla candidus, radix ligno fa & dura.
Jn montanis afperis & multis calidiorum regionum locis exit. Quouis anni tepore viret, fed 'fluctus Autumno perflatur.
Graci Suphatar voeant:Sjri,vt Diofcorides teslatur , trrohmv -.Euboenfes tu7»Mw.nonnuUt etiam & TVfif et.Xvw,fcd improprie: item & kL^qv &
Sed vt Diofcorides ait folium peculiariter xreapoo dicitur : fiuttus vero mxx®- kvh<Ti@-, Qua tamen a Theophraflo Miapa appellantur ,i T hymeUa differre videntur ynifi ni¬ grum Cneorm TbymeUafit. Duo enim aitTbeophrattue effe Kmvpv gener a.vnum candidum ,alt erum nigrum.
Efl autem T hymelaa tota fua natura et fodis ac fruclu valde excalfafforia,acris & Vr entis facultatis.
Granum, ait Diofcorides, per inferna bilem, pituitam aquasfy detrahit, fi xx. granorum interior pars bibatur ; verum fauces adurit i quare cum farina aut polenta dan¬
dum, aut m vua acino, aut meile cobio obduftum vtdeuo - rem. fdemjntum cum nitro & aceto ilhnitur iis qui dif¬ ficulter fudant.
Foba circa meffem colligi debet, & re fucata in vmbra reponi. Qui exhibere ea volmnnt, contundere debent, & neruos
130 «HAMEUEA GERMANICA.
Ui,x amUm qrn hltiJefandtt <„Mdl ■ , „ ; ii modo vtuntm. germinant florent^ PoftAqmnoclium
B multi ,
f perih iparjtjmil
'Jtt 't~rj
UVIWOIA.
l5x
W j- C/ B 1 T A L r & non rati bicubitali quo cl abitu - I dtnc fruticat Uureola,multuqJ ramis ampli diffunditur i ‘orttcc vefrimtutl
R J°U* oblonga,bta,urnoJa,Uuia,ntgnc*Mta Cplemtemia
\ UmufimUaJed tamen minora & baud odorata ■ plui
nmwW'»"4, .-Aw
■ ta' ’ ^"founfcantes, infra folia ibice* E , ™r£ntgr*> nucleo intus duro, cannabis femini oauln W^ngtore^meduUaintener.can^da eft. radix (tgno/aje^ &”"‘lnfkx,‘ke de fet tidem. fctu.LL. a n radica quam ramorum , acrimonia fua & prendi
f «Z/Z
Irofisac fyhufii tuZlubw, njpld TZZfZZ”*
; tmp.ucumxl. Rhenum. c Zfimbci,. i tleresprtmdtun gtrmnit paulo pofl Amumm .qui-
«yxnt.utprm. Ver,pajUmur:fr,am Lm m‘"s’ *-**»*« iMk f',nHn< G,‘C£i,e“«r,
tadem uuf. 4 ppelont .
fchc,«mpuUhr„udm,- u,m & >pmjut,h u aZu Pholi*1*** & Cham(edu?hne>& aliud quoddam ejl pe~
1*1 A.
I$4 DE stJaphidi agr folio effet Myrica fwe Tamaricis. Efi ftquidem ramofa & lenta obfequiofaq3 ftirps3 alta radicis , abffc odore,fiuclu nigro.
Caterum temperie & facultate fimilts efi ChamcUa Germanica,vniuerfa fuafubftamia acris &feruida.Du-t city inquit Diofcoiides , per inferna pituitofa fucum aut recens Dapbnoidis folium : vomitus & menfes cit : com¬ manducatum pituitas capitis ehcit.fiermtameiita itidem monet. Purgant etia fem inis eius pota grana quindecim .
De staphide agria.
Staphidi agria caulis efi erefltityMgricam, cu¬ bito altior : folia magnayprofundu incifur is, quando^ [e- ptemyfubinde paucioribus dinifay vitis fjlueftris fiue La - briifca foliorum amula, flores ifatidis colore carulei. fe- quuntur folliculi herbacei coloris ytnagnitudine Ciceris , tn quibus femen, flue triangularis nucleus nigricans , pulpa interiore cadula.guflu valde acris & faliuam ciens; cuius efi vfus. radix mutilis.
Nafcitur in opacis. In Ifiridy inquit Matthtolus, Dal¬ matia, Apulia & Calabria frequentifitma prouenit. Apud Germanos non nifi 'tn hortis fata repetitur. Mature fctt & nigrefcit cum vindemia .
Gracis $•*$/'# aypia ( Galenus ecypta. legit ) non -
Hullis 7fi<?-j\\oy,rn<nor,<p$ficaH.T'>vof:i">$ifiov,d-TUvSiia)7wyy we*v qua tamen voces inter nothas re¬
feruntur. Latinis berba PediculariSy& Peduncularia,vt Marcellus habet. P Imius hb.xxv i .cap.xi 1 1 . vuam Td - Plinia nominare videtur. fed lib.xxiu.CA.falsbvua Td - mmi.m ditifcribit. Afiaphuagria,mquit,fiue Staphis ,
Ric.Nvsi M*p*iu*borit(ul>.
»=*ssaiss
RI CI N VM.
ss=~s
Si§E §11
I40 T1THVMALVS CHARACIAS II.
*46 TITHYM AL VS CYPARISSIA®»
14$ de ti thyma lis.
culus-, altor My nites fiue Myrfmites, femina ; tertius Va- r alius ; quartus Hetyfcopius-, quintus Cypattftas j fexttu DendrotdcsfcpthimPlatyphyBos.Theopbraflus tres tan¬ tum enumerat: Par altum videlicet y marem, & feminam Myrtttem.
Characia s Tithytnalitsfiue mas, caules promit cubita¬ les , teretes &ruhentes feiis circumuefiitos tenu:bus,ob- longis anguttiufe,& lectoribus maioribus^. quidem quam dea, at amygdalinis Mgkftmibusuvma tn cacumine Ur - ga,-ampla ,& ttoui odorati fere modo efftsft, qua. concaUA quadam furfnmjptrftantia prof at vaj iulis fiue acetabU: . Usfmiliiy e quibdtfofcuH) isbktei, dei» triquetra exeunt capitula paruaftn quibus femma. radix dura feras habet multas.
x Itt vero & altera Imus ftecies fetis antediclo firntUs,
foliis tamen durioribus, caules quofo nonnihil fed tamen miniis rubent, conia altior, & qui hahe fet caulis foliu haudquaqua vt prioris exuitur ; illitu enim folia ferefem- per coniam facientis defluunt. vafcu!ay flores, femina &
$ Ad hoc genus pertinere etiam videtur non caule rubes »
fed exalbidus ac candidusTithymalus. caules eius teretes & ramoft, cubito non rarb altiores folia oblonga quot ^ & *ngufla,albid.htenuitfc lanugine pubefeentia wmbella co- trafiior flofculi parui jateoli : femina trigemina in aceta - SulbyVti aliorum.
4. lar | & quartus quidam Chat actas foliu fimiliter
obtingis, anguftisq3Jpaulo quam primi aut fecundi mino * ribas, albicantibus etiam candidis^, fed minime lanugi - rnfis. vmbeUa eviridi fublutea, qua priusquam explica¬ tur, oblongior tsfruftus, velati amygdah,rudimentum prst fe fertt concolor tamen reliquis foliu . flofculi & femma
aliorum fimilia. radix alte demittitur.
Quintus Cbar actus foltisfmilit er e{i oblongis, mucro¬ natis tamen & circa annexum latioribus dilutiore co¬ lore virentibus, per ambitum crenas is; ( vnde ferrato cog- nomen.) vmbclbe angufttorcsfunt. acetabula Mukfe- tnmjfy refpondent.
Myrfimtes T ithy malus fiue fotmina,ramulos ftue cau¬ liculos a radice balet complures , dodra tales , haud tamen tre&os,fed plurima parte procumbentes : folia vero circa hosbreuia, lata, acuto & pungente nonnihil cacumine , Rufa fiue Oxymyr fines fatis referentia, fed lauta & tan- didafficres m vmbcUu exiguis, & femim aliorum fimilia ..
Paralio Titbymalo, hoc e fi, maritimo, cauliculi quini fetnve erefti qffurgunt cubitales, tenues, dilute rubentes , quosmulta,parua, angulla, oblonga vefiiunt foliola, in- ftar Lini) fed candida dcnfmaqr ntuda fedmmime am¬ pla m cacuminibus vmbelld) m quibus flores & femina perinde vt aliorum.
Heliofcopiiii Ytthymahu teretibus , tenuibus ,dodran- 1 talibus, nombil rubentibus affurgit coliculis, ampla, Uxaq. * vmbella como fis. folia babet pauca, lattufcula, breuiora* mmora,tenumaq3 quam Portulaca fatiuafiofculos et fe- mina parua, effigie pr audentium, radix tenuis efi. fertur hic comam cum Sole circumagere : vnde illi nomen .
Cypariffiofoliola quidem funt oblonga, fedpeunouUa, c CT quam Ezada minoris anguflwra, fatu ad Picea acce- ‘ dentia,molliora tamen a tenuiora, cauliculus nonnihil rubet, dodrante fubmdealtior, ramulos effundit copium- m qu«um m,d,o vmbd!, arn <u,tabulu putfmafcnn- but, floribus feminibus per nuf illis. radix fibrofa.
Huius & ffiecies quadam minor reperuur,palniu mo - i •* tenuibus cauliculis : ah vifiifimU, oblongis foliolis ;
K 3 vmbelLt
vmbeUa exigua-, flofcuUs luteolis -, femmbus^mvmti/.
Ti- • Dendroides Iit hymalus arboris frecie fruticat, fuperne amplus & multum comofus. ramuli eiusfubrubent , circa qmsfuntfoliatenui Myrtofimilia. frukus qualis Cha- r acia :vt quidem Diofcorides. V Imius hunccomojifmum ex omnibus maxime, cauhcults rubentibus ,& feminis co- piofifrtmum e jfe tradit. Bellonius verb ad duorum hominu altitudinem cr e fcere, et caudicem habere crafritudine cru¬ ris humant memoria prodidit.
Platyplrjllon Verba fcofimile ejfe Diofcorides: Plinius veronec vilius latiora f otia effe ait. Videtur autem hic ejfe, quem diligenti frimus ac claripmus Car olus Clufius in Va¬ lenda Iiiffama regno a fe repertum fcribit, pedalis videli¬ cet altitudinis, foliis circa cauliculos amplis , ad ifatidis nouelU formam accedentibus, viridibus & aliquantulum carnofis: fove i luteo purpitrafcente, acetabulis^ infide» - te, vt reliquorum Titby malorum.
Ex omnibus autem his fuccus ejjluit, acris , mordax , tandidui,ctfejelad'\fimiUs, quacunque eorum parte vul¬ nerata.
* IReperiuntur verb Characis Myffrnitcs & Cypariftas in Bclgij fubinde hortis-, altbi fronte aperis & incultis locis exeut. Par alius maritima loca amat, ac no modo in Italia aut Hifrania,fed & in II oQandis, Zelandis Mtquaq? in¬ ferioris Germanis maritima ora, locis incultis, aridis & pr saltis fubtnde nafdtur. Hic ad hortos tranfl.xtus duxu- riantibus cauliculis & in longitudinem excrefcemibus pa¬ rioribus efficitur foliis.
Heftofcopius hortis olitoriis frequenter molefrus ; circa vrbes & rudera etiam exit-, aut circa agrorum margines-, ybi & Cyparifrias alter quandoq3 repentur.
Dendroide in petrofts locis exire Diofcorides prodidit :
Dfe TITHYMALIS. iji
in Creta RtUonius : Aldtfius in T ufda,L':gnrU,&prepe Mafitbam. Matthiohu bendroidem extra T 'marinam agri Neapolitani vrbem offendiffefe refert tuter faxaan- uquifitmi fpectts, planta ar bor e f cernis ejjigtei& w Terge- fiino lutor e haud pmulTimauo fonte in faxofis quibufda rupibus. Qui tamen ab eo exhibetur, nequaquam ampla efi coma aut Myrti foliis, fed oblogis & C horaria amulis pingitur. Florem femen Titlrymali Aefiate perficiunt; nonuUt ferius, alij citittsjn quibufdam regionibus- prius, in F frigidioribus tardius, Myrfimtis farmentofos cauliculos no fitntd , fed alternis annis fructificare Theepkrafius tradit .
Latini, Plinio auflore,laftariam & La(tuca caprina Ti5vlut*.w nominant ; dlatti findit humore .qui feito. attt rulnerato folio , caule, alia ve parte definit. Repentur & Lactoris. Cornelius Celfiu Itb.y.c.yi i . Lactucam marina, appellat: Lactuca, ait, marma,qua d Gracis Ti$fu*>.os no - minatur. Non tamen omnis T ttkymalm 0 marinus ita proprii vocadus.T ithymalu ante Itali T ithjmalo: Htjfimi Leche trefiia : Germani UDolfo : Belga H3elfa
mefefc, i. lupinum lac ; GallfHc rbe a !ai<£t nominant.
Xetjuadcts, i. vallaris, etiam Mftfm mG&s jc> *tx-J-Atk j ao«<=Am< cognominatur. wfmt%e,ab effuf* & ampld coma;
fotmu figura, amygdala fur. ibit. littius tertia d nobis tradit affectes, ea ejfe videtur, qua aMat- thiolopro Dendroide exhibetur, quarta, tidnubiper peram Mjrfimtenf acitit. in magno autem ver fantur errore, qui quintam Char aciam Hippophaai ejje exifiimant. Nam Hippophaes frutex efi (binofiu, foliis olea, mtdtu d Titby* malis differens. H,p'
rM)t{initis fwefamina fiuftus *Ap\m,i.nuxi‘Tbeophr&- 1 fio auttotc appellatur : vnde huic Titbymalo mpjni cog- 2 nomen: vt quidem Plinius,
K 4 Ttetftc-
3 , marinus Ttthjmalus , i TbeophraSl»
appellari refertur ,a nonnullis etiam -n^ebjf aut dicitur. Efi autem (wuor qao% papauer.
4 hWji ot Latini Titbymalum Solfequium aut La- cturiam Solfequiam vocant.
6 la ^ &tcnmfohum etiam appel-
7 ntet-n<puXK(& a plcrify to?v{j&n)\sdicitur.
Caterum Tithymali omnes vincentem habent acrem
calidam^ facultatem, inefi vero & amaritudo .
Validifimus eorum efi liquor : fecundum locum tenent fruttus & folia. fed & radix diftarumfacultatum parti - ceps/ednon ex aquo.vt quidem Galenus. Et habet quide non modo Characia fedet reliquorum omnium fuccus, per inferna purgandi validam vim atque potentiam. Bilem , pituitam & aquofos humores ducit etiam in exigua qua- tttatefuwptm/ed ventriculum vehementer conturbat, et tnternavifcera inflammat } quam ob caufam ab eius vfu float ac prudentes medici abjlinent.
Foris etiam non tuto adhibetur, vt enim vehementer acris & mordax, ita quoqjaale partem, cui illinitur, cor¬ rumpit : & tanta quidem eius vehementia, vt etiam oleo permixtus, quod tamen acredinem illius retundit , adufiis pilorum radicibus , corpus depile reddat, fi identidem & fape eo inungatur.
Fruttus & folia tametfi mitiora 3in aquam flagnalem ttuetta celerrime pifces in vertiginem agi ac femtmortuoS M aqua fuperficiem ferri efficiunt tautior e Galeno.
Pe
D E MU
E x Tithymalo T h^ophraflus de hifloria flirpium lib* xx. Hippomanes appellatu apud Arcades fierircfert,quod optimum,wquit,cdficiapud Tegeam mutmut, maxrneq, in pretio haberi. Sed altj auflores aliter fentiunt: omnes tamen veneficium ejfe affirmant.
Theocritus (hrpem ejfe Hippomanes, qua equi ht furo¬ rem aountuv. _ L r **'**,.* . — i-..
tpvTov i?) -m.fi ApriAot *} Trahoi fMumrmt de' aptoc, iy Sveti iir? nt.
Vtrgilm & Tibullus poeta, virus ab equarum inguini¬ bus dejluens,quo tempore amoris furore & infanta ferun- tur, ita nominant j & ide quidem Georgicon lib.m .fle fcribens.
Hinc demum Hippomanes, vero quod nomine
Paflores, lentum deftrillat ab inguine virus : Hippomanes, quod &pe maladegerc nouerae. Tibullus vero Ub. 1 1 . Elegia 1 1 1 1 .
Ecquod, vbi indomitis gregibus Venus afflat a-
mores.
Hippomanes* cupida: ilillatab inguine equa:.
Et hoc vero nomine appellari Vtrgilius ait, volens, in¬ terprete Sermo, herba abufme Hippomanes dici, ab equo¬ rum furere & infanta.
Ariftoteles libro vi.de hiflona animalium, cap.xvm. defluentem etiam d genitalibus equarum humorem Hip¬ pomanes appellari refert. Equa, inquit, tempore coitus col¬ ligunt fefe, &focietate magis quam antea gaudent, ia- fiant caudam crebrius, vocem immutant , humore tv.it- ^ . K S ' iunt
tunt fisis genitalibus, fimilem genitur a, fed multo tenuio¬ rem quam mares , quem Hippomanes nonnulli appellant ; non quod pullis nafcentibus adbarct. Hoc ipfum tamen quod pullis nafi entibus adharet,poflea cap.xx 1 1 . Hippo - # #W . C«w , rfi/, peperitjatim fecundas demrat , 4^ «ww <7«^ frontt pulli nafcentu adharet, Hippomanes ditium, magnitudine minus caricd pansa, jpecie latiufculum, orbiculatum, nigrii : hoc fi quit prarepto odore moneat, equa excitatur, f urit tfc agnito eo odore. Et Jane equis amoris 'mnafci veneficiis, Hippomanes appellatu, in frete carica magnitudine , colore nigro, quod ftatim edito partu deuorat fata,partum ad vbera no ad- mijfura, fi quu proreptum habeat, Plinius lib.v 111. tap. xli i . etiam fcribit,tamctji lib.xxv 1 1 i.cap.xi .equam a coitu virus ejfe concedat .
Dr hoc vero & lufrn Solinus Poljhifior. cap.x vnu ybtaitfim equarum partu amoris nafci veneficium , quod infrontibus referunt recens editi, fuluo colore, caricis fi * mile? iT7zzij.avi( nominatum. Quod fi proreptum flatim fuerit, nequaquam mater pullo vberapr det fellitanda.
Columella Hippomanes venenti ejfe tr adit, quod equi¬ na cuptdrn fimilem amorem mortalibus accendat, quate autem tlltsd fit, vnde fiat, fumaturve,mn explicat.
Accedit Plinius, qui Hippomanes tantas in veneficio vi- ^habere hb.xxvi 1 1 .afrrmat, vt tfufismaris mixtura m W* *%** Olympu, admotos mares equos ad rabiem
”?f 4mpattf*nias lib. v. vbi intra Altin Olympia lo - Olympica dona,& duoiab eo Ioni
'‘UU •"‘(lrUI* ■ Tb^mepo- fim An* Mmalm, mne Huicequ Hip-
DE TITHYMAEO TVBEROSO. Ijj
fumatus 'mfufum tradunt. Magi hominis ajlu, quo effit mtuentibus miraculo. Magnitudine ille quidem & fpecie inferior eft equis multis intra Altin pofttis , & deformiore cauda praei fa reddit :fed illum equi mares non Vere tan¬ tum, fed plane qttauit arnti parte appetunt, irrumpentes eninuvel effractis vinculis intra Altinyvcle rectorum ma- nibusMapftfiBum inuadunt,nihilmmusfurentcr,qudm fi ititantem pulcherrima equam gregalem adoriretur. Ha- flentis Paufanias. Cttiw quidem verba, & fituiliter aiiorit f 'veterum , occafione Hippomanis , quod ex Tithymdo fieri Theophraflus memoriamandamt , hoc loco addufla.
De tithymalo tvberoso,
Tvberosvs Ttthj malus exiguos promit cauli- culos, aliquantulum rubent es Renues ac tereteSyCtrcaqms txtgtia & par na foliola, for maquidem foliorum Hyperi- ci aut huiufcemodi Rutafyluefirisyat minor ayCbamafyces amula. vmbeUa ihfajligiis rara , in quibus acetabulafiof- , culi pallentes lutei-, femina affertis fiula triqu§tra,vn a- fiorum Tithymalorum-yninora tamen, radix tuberofa pyri modo tur Innatur-, tnf more parte anguflior-, feris nigricas , inieritis candida. Manat ex hoc lafleus quoque fuccus, quacunque eius vulnerata aut kfa parte.
In Apulia Italia prouincia gignitur, nec non in Gracia ac vicinis infulis. vt Creta, Lemno, aUuq3, & quidem illic -locis montofis. Exit vno loco longioribus c.rul:culu)abuyte- nerioribus breuioribuscfc. Huius quandoque maior : i/hus yeio fubinde minor e fi radix. Memini fiqutdem me ab ex - . tdlmipmo cl, trifinii cjs viro htcobo Antonio Cortufo pa-
•**a
nTHYMAiVSTVBEROJVS.
I
1 66 DE E2VLA sive pttyvsa. i . Minor priori fwilis , caules tamen eius breuiofes tene¬ rior esqy, folia etiam oblonga anguff a, acuminata ,mino- ia ifiofcuB fruftwj, re frondent • radix tenerior Jtgnofior, tenuioris corticis-, tota Utleo f.mhterfai co redundat , Repetitur maior m collibus quibufdatn Germania aprt- cis circa Scapbufiam & Bafileamfin Apulia quofy Gar¬ gano monte , M atthiolo tefie. Minor afreris & incultis nonnullis etiam Belgij locis exit. Vtraque quandoque ad hortos transfertur, vmufquevittax efi radix, fed caules Hyeme marce fiunt , Vere noui erumpunt, Asfiatcjruaus fudun.
Lfjtlam alij E falam, Arabes Alfcebran aut Alfcolran & abfque articulo Scebran appellant. Videtur Gnicrum wjt-W; prafertim qua minor efi. Nam hac foliis fate Picea fatis efi amulis , Cyparifia T ithymali matoribut latmibustfo. At que huius etiam maiorem reperirifiecicM i)ioficrides tefiatur.cum videlicet fruticem hunc quibus¬ dam in locis iv(KyttovMeft,valdc magnum ime-
mi tradit: fatis innuens duas eius Jpecies extfiere.
E^fila etiam nomen a -and ™ luxatu effe pote fi Sub¬ latis etenim duabus prioribus filabis, remanet xm, (tuus diminutum vfala, & mutata vocali prima, E fala. Nico - Lttts Myrepfus S^tthm Chamapf en hhdi antidotis m- tno; compofttione xxx &cxxx. nominat. Etpotcfimt- nor haud abfarde Chamapitys dici , folio videlicet ««W
^ Sunt autem E^ula Tithymalorum quoque jj>ecits,ve- Ittti & Galenus de Pityoufa tellatur. Hanc quidam, 'm - quit, fred em putant effe Ttthymali, qubd fuccum habeat vt tlli.quodq, fimiliteriUis purget, cateraq, onmiavinbus iDisfa adfrmilis .
Mefites Exjtlam purgatorium ruslicmmi effe firibit ;
& w r-oremvifcera interna exulcerare , atq2 eam ob cau- , fampcmtctofm : paruam pr*ftantt orem, hoc efi, minus nofiium.lpfa tamen minor acrimonia & purgandi facul- ,tate maiore haud inferior. r “ i
Errant no parum,qvi cortkcs harum radicum in me
uzzz::mt'f,tm‘b* Tmm 1
zztt
ftomrr
*>pjmBctuntd-rpuctsIe,i<«i»„, P rge • ncjlru
LATH YK 1 S.
1’SPLVS.
& Lacta
«HAMiESYCB.
167
if Ptipj
b+inth&ckm&if-
D£ ‘EVPHO R1IO.
jwjfunt yfed quemadmodum um antea monuimus , vfa tarum periculo non carct,velutineque huius.
De evphoriio,
Evphorbio oblonga>crafflai& virentia funtfo- hajn rotunda ac tereti figura angulofa.Cucumerem vul - ghfed Galeno Melopeponem nuncupatum referrent 'fi nt
plui fer e ordine ,obfiderent ur. Effluit ex his vulneratu li¬ quor vehementer artis & mordax fflacile concrefcens .
Diofiorides Euphorbiam jnquityLtbjca arbor efl\vtto- ***** *»<MeJtjerulatei generis, aut ferula frenem refe¬ rens, que in Mauroufiorum Tmolo repemur fflucco referta acerrimo; quem cum timore coUtgum eius regionis homi¬ nes 3 ob eximium eius f eruor em.
Plinius herbam effle Euphorbiu ait,& e monte Atlante extra columnas Herculis portari.
Differentes autem & multum diffidet es montes Tmo¬ lus & Atlas funt. Nullus Tmolo nomine in Libya , aut Mauritania mons a GeographU refertur. Ejl Lydia mons Tmolus in Afta minori. Potefiin exemplaribus Diofcort - dis pro Atlante perperam Tmolus fubfiitutus effle.
Gr ac i pariter cum Latinis IvpbpCw 'vocat. P Imius vno loco herbam famimino genere ffuphorbum appellat. Suc- eus etiam T.upborbion,& quidem officinis quoq3 eft.
Juba Regi Ptolomei patri,qut primus vtriq. Mauri ta- nia imperautt . inuentio huius afflcribuur , d cuius medico • Euphorbo nomen accepit.
Natum fuit armo m. o. lxx. BruxelUinatncenifimo WMffmo horto lo. Botfoti,vm,vt generofffmi, ita do- L S Qiffimi.
1VPH0KB I VM.
antevphorbiom.
<7* X)B IVPHORBIO.
ftifitmi. dquovnum terra commiffum foBum, mplura multiplicatum efl, & radicem demifit in obliquos ramu¬ los diuaricatam.
Ioannes Leoin Apbrica hiHorialib.ix.ex vno folio, aut vt ipfe nominat ,fluclu, xxv.aut xxx . quandoque proue- me fcribitj e quibus maturis & vulneratis fuccus effluat Ltftt fimiHs}qui lentorem contrahens concr e flat, atfy inde colligatur.
Euphorbium autem , fuccus nempe concretus quo vti- mur> vehementer calida, & vt Galenus ait, caufiica flue vr entis facultatis &. tenuium parttum eft: quarto quidem ordine calidum & flccum.
Cum oleo viola lutea , vt quidem Me fues , fed & alio quouuyvel etiam vnguentu permixtum , refrigerata ctto>
calfacif.adtterfus flupores,tiemres,conuuljiones,neruoui
refolutiones conuenit: prode H etiam contra diuturnos co * xendicum dolores.
Intro ajfumptum,vt A etius, Paulus, Attuarios, et Me- fues referut, aquas & pituitam per inferna ducit fed vtid quoque non modo fauces ac os, fed & ventriculum ,ie cur, reliquatfc vifcera accedit ,exurit atfy erodit, vniuerfumefo corpus inflammat.
Obid, inquit Me fues,, minus tenuiter terendu, & per - mi flendum eius acrimoniam obtundentibus , calorem re¬ mittentibus, & lubricantibus : quorum tantam effl opor¬ tet copiam, vt eiih ftiperflciesvndequaque contegatur.
Sed difficile ejl Euphorbium, aliis ita vel inuoluere , vel permiflere, vt non exurendi fuam vim exerat. Ham &
eas excitat] corpore praflrtim molitoribus, quamobeau - fam tutius eft intro corpus non admittere.
Tunditur ipfum etiam cum molejlu , nifi naribus diti * gentet
l74 1>B tripolio.
Zelandu infulis. N eque videlicet in mari , neque infice* fed locis , qua afluam mare allidit , recedens , refluens, re- trod. commeans deferit. Tranflatumad hortos diutini viget, fed luxurians grandefeit, & 'm fibras radices com¬ mutat. AefliuU menfibus flores facit.
Fabulofum efi,quod d Diofcoride afficribitur, tradi ne- pe vno die ter colarem floris eius mutan ; & mane album , meridie purpureti,veffieri <pwiwMefi ,phoeniceum. Sed tamen tres florum colores vno die reperiri poffe , veritati baudrepugnat. N am cum flores,omnes wfmulffied par - ticulatim & fenflm perficiantur, tres facile contingit flo¬ rum colores obferuari: incipientium nempe,completmm, & deficientium. Nondum patentes aut completi,fubpur-
ptneifunt-,perfeili patent es jj, quales fcripfimusfleficien-
tes papporum candidam oflentant lanuginem. ^
TfnrbkmJ nonnullis etiam 4*$,ab aliis [^«appel¬ latur : vt quidem inter nothas voces refertur, pofetAlUr
rapio T ripolium Turbith nominat, & pofl eum Auicen- na. Actuarius tamen Gr acus, Alypi flue Alypia radicem Turbith effe exifltmat. Mefues vero herba ferulacea ra¬ dicem iudicauit. Habent officina &fuu Turbith non mo- JbdTripolio, verum & ab Alypo differ ens, nequaquam etiam ferulaceum. Quod d Ganta ab horto proregu Indta medico in Aromatum biftoria,quam clarifi.ac dochfi.Ca- rolus Clufius Latinam dedit, de feribitur, exquahiflorwn eius in fubfequens tranftulimus c aput.
Cateritm Tripoli j radix, vti Galenus aitgufl anti acris, e fi, et facultate calida in tertio exceffiu. Dtofeortdes radite in vmo potam duarum drachmarum pondere, per aluum aquam ducere refert :item/fc vrinam. Conciditur etia ad alexipbarmacafiue venenis refiflentia medicamenta.
I>2 rv:
I
^ nino exalbidos. 3
1 *fK »/m» exterior cortex, medio exempto.
Laudatur vacuum, arundinofum fraoik & tlani ,«.
t* aneto* ptttjfct eiusfiirpcac cauliculos prius quam Colligant, aut contorquere, aut leuiter vulnerJe , * Luor
ffZer qUOf tAndem denfat0 ** concreto • caul'cul°'
iges&ttss&ar '
frr4 ««mj» nigrefiit.
Vrouenit m maritimi, verum non adei) mari vicinia locu v, vncU em altu, qUean,.fed duabu, au, m4w '«
Nafcrtur autem m Cambaja, Surrate, Dio mfnla.Ba- fibrate, viiplurimim.atu, *nde mag„a copa m Perfarn, Arabam, Afum nrnorem.
& Luftmum effertur. infertur xutem InCmUjx
““ZZrxMut, P erfis, & TurciiTurbtth xppellxturtm GuZerxte veri Barexmxn ; m Cxnxtx preumtu,cumt
Tuh^^tC!lZ 'ZmnhlftuUu ducere, fei miunufxeultxtue ffe,& uertt perturbmfr que cire* rxntbet, mxjtulm, >■& Zomxtx « permfeeuix ; adii & oleum xmjgixhruM
TJZmrgdxlu dulabut,xliu& cmttmpeuh,
L appellit)*»* **?*• tf‘samt
fu„ZZZ ludeeeaererouutiiutettetquMuetve
E B V l V s falsu mufiarlojruilujj fambuco per funi- jit <(ly fed caudicem non facit lignofum; caules tantum¬ modo herbaceas profert bjberm menfibut cantabejlentes. anpbfi bs fnnt,acjreiitsenttbu« artuulMgenuuhthfarn~
itict nouellis ramulis ac propaginibus re frondent es. Mae* tnteruallis gemmata, ampla , veltttt fambuci ex pluri¬ bus ad erajfum neruojum pediculum commi fru coale fcut , quorum fingula oblonga funt, Uta, & margine ferrato a~ mygdalinis amphora nmoraq3. flores in vmbclhs candidi . frudusfiue actmfubrotundi & rutilo cotirre nigricantes in quibus femina p. trua oblonga . radix longa , digitalis craf- ■ jitudinis,, minime tigno fa. * ”
Exitpafltm locis humetibusjncultisfccUs vias et mar- 1 f ^ oq^fSt: aridum, ftertlejiccum^
Flores Aeflate , bacca Autumno maturantur .
Graci ^tuattUmv, id efly humilem fambucumynom'i~ nm‘„ Dtatur& ivCoiKl,. Lati¬
nis ejt Ebulis & Ebulum : Germanis Belgis fiaf bitt):Gallu Hieblc : Hifranis Yezgas.
Temperamentum autem Ebulus calidum quidem ac ficcum,vtrumq3 ordine tertio ; & facultatem non modo, quam ei Galenus tribuit,digerendi exiguam, fed & pur¬ gandi per aluum eximiam et valtdam habet, efflcacifima radices funt. folia digerendi ac difcutiendi potentia pra- ftant.
Educunt autem radices non modb pituitam , verum et aquofospotifmu humores : vtiles 'idcirco adbydropicoru purgationes: fedjamen corretta & vbi vires fuffecertnt. Purgant enim cu mole {ha: ventriculum fubumttt: inte¬ rior aq3 vifcera omnia perturbant. Hale omnibus vfus ea¬ rum fuccedit , quibus hepar obduruit } vt quando ex regio morbo Afcitesfucce/tt. Quamobrem nec temere t nec nifi Valde robustis ex Ebuli radicibus niedkamentum,aut po¬ lio danda. Decoquitur m vino radix,fi caufa morbi frigi¬ da, & febrit abeji: alias pro affellm natura temperanda M potio
17$ DE GVCVM, SVtVEST. IT EIAT. potio efi. Expurgant & acini & femina , fed dementius multo ac minori cum moleSliayprafertm prius aceto in* fufa, ac deinde femine anifi vel altis aromatis vna per¬ mixtis. . ■ ■
Foliis tumores cedematofidifcutiuntur, catapUfmatk veif omentis additis.
Diofcarides Ebuli radices vterum ait mollire , aperite, & affectus circa ipfum corrigere ,adtnfeffus decoctas folia recentia & tenera inflammationes mitigare cum polenta 'mpoflta, commode item ambuflis & canum mcnfibus im¬ poni : auxiliari podagricis cum adipe taurino aut htrcitio •
Syivestuis Cucumis humi prorepentibus for¬ ment ofis caulibus & ( ubrotundis foliis fatiuumamulatur ; & eum quidem qui Galeno fattuu* ejl ( vulgo Melonem appellant)vtriflfe tamen afferioribus. flores fublut ei funti fluftus oblongi, afferi, oblongis glandibus maiores, alioqui forma fatis fimles, famis vero Cucumeribus longenino- rer, qui maturi vdvhrbyvel Icuifimo contadu deflliunt, , femen cum liquor e eiaculantes : radix crajfa, candida , multiplex. Tota ftirps vehementer amara, vdutt & reli¬ qua omnia fyluefhta Cucumeraria.
P aratur exfruftu huius Ehterium dittum medicante - tum, cuius colligendi coficiendtqs rationes ac modos Dio- fl oride s pluribus verbis refert.
In pleriffc calidis regionibus in ruderibus, fabulo fir a- liisq f incultis locis reperittir. apud Germanos hartenfis . femel autem fisus , pluribus inde annis facile renafcitur,
c80 DE,5CY-CVM.SYtVEST.IT B1AT, tum tamen e radice reuirefcetis , fed ex feminibus jparfis proueniens .
Circa Autumnum fruilus maturantur', atque eo tem¬ pore, ad Elater tum confidendum collidendi.
GracUeffiflw*y?i<& •' Latinis agreffiis & erraticus Cucumis etiam appellatur : officinis Cucumer afminus. Sunt qui Cucumerem anguinum vocent. Sunt tamen in¬ ter fatiuos & bortenfes vulgo habitos Cucumeres oblongi ac recurui, quos anguinos cognominant . Italis Cocomero faluatico : Eiffianis Cogumbrillo amargo : Germanis IDiltictinimer: woj?ml©il0econrommerm: Gallis Concombrc fauuagetottr. Elateriumfiue harvpior officina corrupta voce Elafterium nominant.
Eli autem denfatus ifte fuccus ex fecundo ordine ex- ealf ademtum, Galeno teRe,& fubttlium pardum.extcr- gendi item digerendi ^ vim obtinet .
Folia, Cucumeris fylueflris, radices earunufo cortices , Vti vehementer amara,ita fimtliter quocfa excalf edunt, et abslergunt, fed minus tamen quam Elaterium. Expurgat autem iftud Etaterium bilem, pituitam aquofostfc humo¬ res-, & quidem valenter-, ac non modo per inferiorem ven¬ trem , fed quandoque per fuperna.
Modus <Diofcoridi eSlafemiobolo ad obolum, pro vi- rtum portione.
Ctt idem menfes in peffof abditum. Naribus cum Uftt infufum oculorum in morbo regio colorem emendat .
Db colocynthide.
CAP. XXV.
Colocynthis per humum flrata Cucumer a-
Jhaatas appellat proxime referens, cum & fylueily k flectes. folta eius lata aliquot mcifurjs diffccla flores, n teo paUefcunt. fiucius globofus cortice integitur tenuifiu- tei vbt maturuit coloris , quo ablatp interior candida futt gofa medulla ad medicina vfm reficcatm ; na cum % sa conditis femmtbus paruis , & firdemts colaris. Ingentis d-
^m^}!^Z7ibdltU &‘fw *>*«**% W*
. in calidis regionibus feritur & perficitur Colocynthis: fed in Germania ac Belgio agre ad. maturitate peruenit.
Appellari filet a Barbaris ac in officinis Coloquintida 4 GracueftMtoMtSt^ &quandoq, auvmU. Atque hinc Hiera JiaaitvmUf aliquado infiripta repentur , qua olidi dicitur. EH tamen & cikvwU Cucumis agreftis, de quopracedente capite. Latini interpretes pro Colocynthide crebri Cucurbitam reddut ftlueftrem. Dif¬ ferens tamen hac a Colocynthide efl. Cucurbita fiqutdem fikefiris Gracis ma^V-Sw vacatur, & fatiua fimilis u<
ejtifiandtt vt fitiua vicinaadminicuir.foliaeimfimiliter lata & indiuifa. fruttus paruis cucurbitulis fimiles , duri 4C lignofi admodum corticis, medulla interior adeb fuccu- lcnta,vt refucati nequeat, amara interim tota,vti Colo - { ynthtdis & agreflis Cucumeris .
Efl autem Colocynthis veluti tota fua natura , omni- husfy fuit partibus amara , ita calida quofo ac ficca ficun - do gradu eotfa intenfi. at % idcirco *xpurgare,abftergcrc, aperire , & quacunq ? Amari fima efficere pojfet, nifi vali¬ dior eius per inferiorem ventrem euacuandi ac purgandi facultas reliqua eius opera , vt Galenus ait , pnuerteret.
Tam valenter fiquidem hanc vim exercet , vt non modo f ituitam & bilem cmflime copiofifitme % educat , verum &abrafis inte simis , venarum & mefiraicarum ofiulis re- M i feratis
jgi fel C6L0CVNTH I DE7 feratis, fanguinem & cruenta fubinde eliciat, Ita vt bac de caufa nec temere , nec nifi grauifiimo aliquo vrgente tnorbo.ea fitvtendum,neq3 etiam nifi tento altquo acglu- tinofo permixta, quo videlicet vehementia eius reprima- tur ; malefica vts obtundatur, & celerius per aluumptf *- tneantejnteflina minus abradantur. Admifceri Mafitclie nUtgummi Tragachanta , Uefues admonet .
Formantur & ex ea pafiilli cum Mafiit be , gumrm ' Arabico acTragachanta,et Bdellio . Ex his M afticbeettf adftringentis facultatis euidenter particeps e fi, . Fra.fi arti autem lenta aC glutino fa , adftriffhnem n ullam aut exi - guam habentia. Adjlringentibu # fiquidem bmufiemodi valida ac fortifitma medicamenta coercita ac refrenata, maiore deinde violentia ac molefita , vim ac facultatem (tum peragunt. Quaverb adfiringentta permixta no ha¬ bent, ficibus minori^ cum labore optu fuum perficiunt. Quales funt Pilitla,aEhafi ltb.ix.ad /ihnanzmem Ba¬ ca appellata. Quacoponuntur exCohcynthide & Scam¬ monio duobus for tifiimis-, ac tertio Sagapeno,quod lentore fuo intefiina oblinit , & ab vtriufi ^ muria def mdit.
Qua quidem compofiito tumet fifortifima,& qua nec temere,nec citra vrgentem vehementer neceptatem vten dum, facile tamen ac citra magnas molefiias expurgat, & cum minoribus torfionibus , quam pleraq3 mitiora de¬ mentior a q3 medicameta,M.afiicbenaut alta qua adfirin- gunt, admittentia.
Atque hxncob caufam verifimile efi a Cochiis catapo¬ tii* Galenum bb, i . de medie amentis fecundum loca , Ma- fiichen & Bdellium reietta voluijfe, qua tamen praccftor eius Quintus 'tifdem addere antea fohtus fuerat.
Vtilis autem Colocynthis non modb ad purgationes, in quibus Vertigini , Hemicrania, Ccphale£,Apoplext, morbo
DE HELtEBORO. Jgj
comitiali , Aflhmati, intettinorum cruciatibus yahu % per - tinacipmis morbis fuccumt j wriw» dr/«r« nequaquam afpcrnandas vires proflat.
Valet ad aurium muttus &furditates oleum cum ea decoctum, idem lumbricos & ventri» meas interimit ac pellit, aluumfo non raro mouet vmbiluo imo % ventri ad¬ motum.
Acetum quod eius decocltonem admi[itycollutione den¬ tium dolores fopit , au flor e Mefue.
Semen ad mortuorum corparuconflruationem ac con¬ dituram vtile ; proferam Aloe & Myrrha admixtu.
De
Veratri apud veteres duo genera funt : Album, & nigrum.
Sunt autem albo Veratro folia magna , lata , maioris Jute latifolio Viat aginis, aut potius Gentiana fimi lia yma- tora, magis venofit y liratim flriata,ac quafdam plicas ha¬ bentia .re flus & ferulaceus c*ulis,pralongusymultit infe¬ rius foliorum tunicis obuolutus, quas inarefcens demittit j fupertus vero plures proferens flicas- in quibus flor es non magni, e fenis angufli» ftriatis foliolis herbaceo colore can¬ dicantes-, quorum fmgulis tres autquatuor fuccedunt an - gutta, par ut flltqua velati (i fami, in his femen latum & candicans. V adix crajfaycandtdayhaud longa efl, cu mul¬ tis adherentibus fibris, quibus etiam fubuide propagatur .
huius & alia flectes efl floribus mgnc antibus, f olus <L, caulem profertim ample flentibus, anguttionbus y alioqui
M 4 Gaudet
,3
VERATRVM A LB V M,
.ATRO.
m
Gaudet Veratrum album montanis & affer is ; non modo itfGracia* Italia, aut aliis calidioribus regionibus, verum & in Germania ac Heluettorum montibus viret ! viuitt &in bortis.
Floret Aefiate.mepbus autfub Autunmu legendafunt radices .
Nominatur Gruis iviCop©- & quando % cU
traajpirationem \K\k£of&>,ivw: Latinis Veratrum al¬ bum. Sunt qui dcruJkytcnuoVy myvempt^l» , ymv jfp$- **»©-> 7 TiMeiJiir, <z\ veiQu-w etiam nuncupent ; aliis San¬ guis Herculis dicitur : Germanis l©cif; niefjtourtj : »p- ftrii l©irte mettomtle.ltalis Elleboro bianco: Htjpanis Verdc gambre blanco, & yeruade ballefle : Gallis Ellebore blanche.
Ex tertio eft ordine excalfacientium ac de fucantium, auflore Galeno.
Vomitione purgat-, varios humores educit, & quidem magna cum v i & moleftta fumma. quocirca dari non de¬ bet, nifi vbi longi valente sq^ morbi funt,ffcs<fe ex aliis re¬ mediis adempta fit : vt Paulus Aegineta fer ibit. apud que & nonnulli exhibendi eius ac propinandi modi extant. Sternutationes huiuc radicis puluis quoque excitat ,nari~ bus exceptus-, & inter 7ilap(tMei fmefternutatoria valen - tifimus eft.
Dtofcorides Veratrum iftud menfes etiam ducere, & foetus enecare in peffo appofttum refert & mures interji¬ cere cum meile & polenta fubaftum. Plinius phthiriafm hoc emendari addit.
i
Iti HltLIBORlNF.
Di HEUEBOlUNI.
CAP. XXVII.
*87
* Vhratrvm albam effigie refert KMor\ne,ea 4e caufad nobis appellata , fed humilior tamen ac minor ntulto. caulis em ereftus ad pedis fere altitudinem ajfur-
-M* Lttafmaltter venofa & ftrtata,vti Veratri albis fed p amula. flores fecundum caulem ordine quodam dtge- fli, foliacei, albicantes medio aliquantulum prominente fubluteo •, quibus oblonga non tamen magna fuc cedunt ve- lutifiliqua, aliquantulum ftrtatajn quibus femina minu- lifltma. radices fubfunt fibro fa. Veratri albi tenuiores.
'Repetitur locis haud [utentibus ac vmbrofls cu flore
quidem i un io ac luito .
cum Veratro albo finulitudo teftatur. Nam filuettrea* Jpurittm quoddam eius genus effe videtur.
Diofcorides quidem Stttxrhhav utxpbr, hoc
tfl ,p artium fluticulum effe ait flabetetn irid%sm vdhKu, fdeft, minima folia. P Imius verblib.xxvii. cap.ix.Hel- leborinem partiam tradit herbam , exiguis foliis. & Itb. xx 1 1 1 .cap.TX.paruk foliis. Et parua quidem noftra hac Hetieborine,&herba,&$*(mrm. ft quidem
herbam cuius cauliculus rettus ajfurgit, etiam fi vnic aulis jit> Diofcorides non rarb nuncupat. Nam & Poljgonaton quod fingulari caule, & attollitur, & nafciturfl^^v fa¬ cit. TnKOyivvnvydts folia autem huius non quidem minima funt, fed comparatione Veratri albi partta re vera funt, ac dicidebent.Et F Unius non mi¬ nima, fed exigua & parua tantum effefiribit.O ftendunt & hac noftra Hellebormes , cum ea qua a Diofconde ac Plinio defcrtbmr> fimilitudinm maximam , fed tamen
legitimam ejfe , in tanta ac tam obftura veterum breuita - te, difficile fuerit affirmare.
Dicitur autem Helleborine Diofcoridi ac Plinio etiam bqmxrr is, fed vnde hoc tlh nominis ,non patet. Veratrum album etiam d<rm repetitur, vt diximus , appellatum. Si pro doxis legi pojfet daris > exifiimari pojfet \miraxrfay quafi fer/, durk dtftam , quod videlicet Veratro albo fis- peraddattir. Vt etenim Tbeophraftus lib. ix. mifceturin potione ex Veratro albo, vt vomitio bene fuc cedat, Helle- borines femen, iw-n iri Wp m, addit, id e fi, hac her¬ bula quadam e fi- Atque coniefturam ita facere, fed certi affeqai nihil datur :v eluti etiam haud conflat eandeTbeo - phratti & ‘Dio floridis Htdeborinem ejfe. Diofcorides fi- quidem, vomitionem adiuuare eam, quodTheophraflu» ajferit , nonflripflt^fld tantum aduerfus lethalia medica¬ menta, & iccinoru affeftiones bibi i Vlures autem ejfe pojfl fttnt Hedeborines. Nam & Centaurum minus [upernu
Caterumnoflra Heileborines qualis fit temperies aut facultas , compertum nondum habemus.
DB y ER ATHO NI«RO.
Veratri nigri tria funt genera , puter illud ta¬ men quod d Diofconde defcribitur. i Primum folia promit ex pluribus colletta,qumm fin-
galaria obloga,lata,Uuia,& duriufcula funt veluti Lau¬ ri , fed margine vtrinfa d medio fur fum verfus ferrato: caule caret, flores inpediculispalmum altu e radicibus e- mnpenttbm, , magni, initio albidi, deinde purpttrafc entes , pofiremb virentes, cum videlicet e mediis flaminibus lu-
teh exorta ftliqua mcreumnt. Quum, aut qumqul (n_ lunas Sefm modo ha nafcmtur-, m qmbusfimm.Rad,-
zgzz^-»*»****.
Ah er tus VemnfaluprimmuU fttntJidanou/!ia «, »>J pior*, an, bituq, toto [mato. ceu lo» ijlud habet
S«56K iSSZSgSi.1
TU tf ad, do herbacei. raSccifihojaahquamotenumet. mnus nigricant.
\ . Terttum Ver anum caules habet proceriores &fubin- decrafinestfoha quimfecuudiangufima. quorum & '■ ambitus vmnfyfmatus-.flores magniteedme fecundi : /i/i- Utrem es Jubmgnuntes % .
Na/cuntur Veratra hac m montibus affleris & petra. Jit- Duopo/fermam Germania ac Belgio fieqTeLra.
Floret primum (trea natalem Dominicum, fi Hvemt tlemcns mttu^fuertt; alus moxfolutogelu , proxLum genus paulo fenus: tertium urca Ver, & ipfp Vere Veratra autem hac ejfe nigra fatu inter recentius <9- venit Jed tamen ad quem vetenim au florum referri de- beant, nonaque expedumn. Differentes fiquidem Veratri ftigri defer tpt tones penes bosreperiuntur.Tbeophra(ht< (i quidem folio Uurtno Veratrum n igrum ejfe ait , frutl* fefamaceo. Diofcendcs verb foliis Plataniac Spbondylii Cmctq3 femtneipfum depingit . Qua vt cuidentem dffe’
rmum ita & hac rcratra,adrhfVhrafliacc,deZtt
Dtofcondis verb Veratro parum conuenire offendunt f0 lio fiquidem lanrum,& poti f imum primum. fruflurerb Sefa -mn referunt, vtt nigrum Veratrum facere Tbeo- phrafius fnbit: Platani aut Sphondjlij folium nequaqua
(vt D'tofcorides)amuUntur. Appellatur autem Veratrum I nigrum Gracis iMsCop©- a nonnullis ysho^rl- 1 JioviitttK 7mtoppt£ov9u*topipj>i£ < ov, wfohiov, itifpavm, 4Ut 1
potius xnjKvpeimv, ‘ktbmvj aut Woftw* Italis Elleboro i nero.HiJpanis Verdc gambre negro.
Appellatur yerb Melampodion , quia Melantpodem in- j
wntorcm habeat fqui furentes Pr ceti fi bos primus eopur - g*ffef& ad fanitatem mentis reflituijfe creditur. HttM
i Qupd autem inter hac genera primum , vulgb * Ger* \
manu d nojlris Bcpltclj ktz&nupt no- ,
minatur, idcirco videlicet, qubd Hyeme demente circa na- j
talem Domini noflri Iefu Chrtflt diem floreat. I
1 Alterumgenus PfeudoheQeborum & Veratrum nigrtt I adulterinum ante nos etiam F uchfius nuncupautt. Plerufy Confiliginem ejfevolunt ; quia huius radicibus iumenjoru j quadrupedum^ morbis noflra atatts agricola medeatur, haud difltmtli quam Conf.hgine veteres Mulomedici mo - dovnde & d nojlris ©icrcrupt dicitur. Sed idem poffunt & Veratri albi radices ; vf quidem Abfyttus & Ht er odes Graci Hippiatri tradunt ; vti latius in cap. de Bupbthal- mo , in florum hifloria fcripfmus.
3 Tertium genus Germams jkufj&raut nominatur, i. ] Peduncularis, pediculos etenim interimere creditur. PU- - cet nonnullis Aconitis ifltid genus annumerart.Nefa enim pediculos tantum , fed, veluti A comtum t & oues ahafy I animalia necare comefum fertur . Verum hoc non modo I sftud ,fed & reliqua Veratra nigra poffunt : qua de caufa I & inter Veratri genera hoc tertium retinendum videtur. 1
Cat erum Veratrum nigrum, Vt quidem Galenus fen- ttt , c andido calidius at amarim eft, ex tertio fimiliter ex¬ calfacientium & reflccantium ordine.
**»/«■■. fti & „rj„; M oZJTrn^u7r!’ d'°7fun: <**■- ,m
(inamoiejttam ac difficultatem. Idcirco non mfi robuilis ac vahdiftmu,vt Mefuesfuadet^xhibedum. Prodeft au¬ tem ex Veratro nigro purgatio infanientibus , maniacis melancholias t comitiali morbo afflm elephantiacis* quartana laborantibus , fy ommbiubreuiter quos velatu exagitat btliSiVel melancholicus humor mole flat Modus exhibitionis , Mttarm lib . v .ait , fum fcrmuli «rtsyaulo flmmrmve, tenuium fibrarum e Sibus pendentium , tn aqua paululum macer at aru- deinde cor -
fff pedulia . Datur autem expaffo &oxymele- £ Tumfuauitatis gratia, quadam ex odoratu feminibus funt inferenda. Si Peri, efficaciorem cupis purgationem ScaZ monij pauxillum adiicito. Hac ille. g*i°netn>Sc*m-
Praflat autem met hac genera primum fleinde fecun¬ dum, ternum minus efficax habetur. Extergit veri Vera trum nigrum etiam alphoi, lichen as, lepras, ac pCoras in fiftulam CaUofam inditus t caUu duobus aut tribus diebus Yt Galenus ak , detrahit.
Uf**uctimu , ftifp mf & Migri„d > $ r*. (.ults «frrr eft : jloresallhpttrparjft entes far JL.
cvico Ji.
h. rtdicrs fitbfunt J,
U uptfmth ittaimcs>iHmm & v/«
N mi*
*>« VERATRO
nigro DIOS COR*
Jp6 Di VERATRO NIGRO DIOSCOR. tft, inquit , quod ex Anticyra petitur. Floret autem i(lud Veratrum nigrum noti Hjeme,fed aftiuis menftbiu. T oto autem anno herba viret .
Recentiorum pteri/fc Aftrantiatn nigram:alij Sanicu - lam feemina nominant. Differt fatue multum ab Aftran- tia , qua & Imperatoria, vmbeUtfera herba. S anicula etia perquam parum fimilis eft. Nobis diu vifa eft, non quidem Tbcophraftiyfed Diofcoridis Veratrum nigrum effe. Re- frondet forma,vt retulimur.coueniunt etiam vires. Nam & atros alios % Intmores radices huius expurgare , tefles habemus in Germania nonullos cxercttatiftimos medicos, .qui hts melancholicos purgatos faliciter ad fanitatem re¬ duxere. QuodfententiamnoHram , & Diofcoridis Vera¬ trum nigrum effe confirmat.
Tribuit autem huic omnes etiam eas nomenclaturas Djofcorides,qua fuperiori afferipta funt. Semen vero eius, ait, in Anticyra Sefamoides vocari, etusifo ad purgationes vfurn effe . Si tnodb genuina & non vitiata eftleftio. Vi¬ detur aurem non omnino integra. Nam fi Sefamoides,vt Plinius ait,& voxipfa teftatur,d Sefami fimilitudme no¬ men balet , improprie huius Veratri nigri femen, non Se¬ fami, fed Cnici amulum Sefamoides nuncupabitur, /at» * et Sefamoides fui generis ftirpseft. Ex his aliitdc hac ver- la Diofcoridt acceftiffe fu fricandum : & forte ex Theo - phrafto tranfiata. Scribit fiquidem Tbeophraftus lib. i X. Anticyrenfes fruclu Veratri , qui Sefamo fimilis (it, pur¬ gari: UtUeborum, inquit, non folitm radice, fed etiaftutt» vttle eft. Siquidem in Anticyra, vt fertur, fructu eius pur- %*nlnf D™de infertus: Anticyrenfes fruilum Sefawacei Hellebon dare filent, qui Sefamo fimilis eft. Quibus ver - hts Tbeophraftus Veratri fiuclum Sefamo quidem fimilt refert, fed Sefamoidm peculiariter ac proprii dici non af-
SEUMOIDI,
'10 SCO*
uijjt videtur i fed ex aliorum fcriptis tantummodo defert • pttonem em collegijjhatfy idcirco dtfiunftiuapartkula» vfus .ignorans videlicet citi fimile Sefamoides magntt effiet : Senetioninean Rnti.Vtri% autem fimile ejje, vixpofs - bile. Sunt etenim diflimiles multu Senetio & Ruta,qua- hfcuntfe etiam ea fitrfiuegraueolens,fiuealtera Hypertco fimilts.
Recentiores .inter quos Io. Rutilius & nonnulli poft et, Sefamoidei magnum Mflimant,qt/od d Theophrafio Ve¬ ratrum nigrum defmbituf. Cognominat enim ipjum Se- famaceumftue nm.uoH$U,AnticyreHfes, tnqutt,fruttutn Sefamacei Veratri darefolent. Accedit Dsofcorides, qui Sefamoides magnu apud Anticyrenfes Veratrufnffi irtodb genuina leclio)vocanrefcrt: & Galenus in lib.de Jimplic- med-f acuit . vbt Sefamoides magnum Anticyftcum Vera* trnm effiefcribit.Ahticjrenfefiquide VeratrUmefl, cuius Theopbrajlus meminit , & de quo capxxvu. Sed illud tiefo Senetton^ne^ Ruia fimile efl, & non modb femine , fid & radice efficax efl. Sefamoidis autem radix KT®r,hoc efl 3ignaua,& nullius vfus. crediderim ego no¬ dum repertum Sefamoides , & propter eam quam dflen - dmus difficultatem,non facile agnofeendum.
1 Dicitur autem enfTsuioetPlf, vt Dioflortdts (Orfoflerio* rum exemplaria habent, in Anticyra iM&bpov.Caufd ad¬ ditur, quoniam Veratro albo in purgationibus mifieatur. At propter hanc caufiimfortaffierefttus Imfylvtt nuncu¬ patur. Nam RcHeborines femen Theophraflus ait purga * rtoni ex Veratromifceri,quod haud aliud quam 'tpftus Se- fantoidiseffie verifimtllimum efl. Hippocrates enim,Stra - bo & Dtofcorides non aliud admifleri fcrtbunt quam Se- Jamoi dis femen . m pwmtf, ait Strabo3 nafeitur ovmfloti- fis ,cut permixtum priparant Octamn Hellebotum.
A Se-
DE SE5AM0IDE PARVO. .,53
A Scfamt autem forma &jmduudmtsefameidet „0. meu,n Plmuuatt, accepit. ‘
I» abjlergenio, excalfaciendo.dcficcandoq, [mile V,- T4tn vwirGdau audere , obtinet. Purget pituttam 4 brlemfupnne , Dtofcendeirefett, qM«t„, „ Lj „ d Z
1^5tr:;;:^crs
nhfujfocT CtUm Vf4tr" tmiaP”M*
S i s a M o I D 1 paruflyVt Diofcorides habet , dodrX- talesfimt coluult,foUa habentes CoronopofimiUa, bmfa . tura tamen ac minora, in fummocauluulorum capitula /«ntfiorumfubpurpureorum, quorum medium album,
btmmlh urtemmr»,.^, atijoi^i.
■nmGalemu mmuunth «..i,; ,tm „m
qualitatem contmere,multumq3 amarum ejfe,excalfaa re.rumpert, txtergereq, fertiu. "
fiuufmmKaSmliffi' &**?» <Sr btlem deor- m/efitum cum aqua tubercula & tu^I“lf.“!fr' li*
D I RHIO Sf V* RHA, CAP. XXXII.
..... - * aoi
iix Dtofcoridi nigra efl, sed tamen potuit & pro ce».
Tc]ZT'rae,n,m c°p' ful,fiu“ueff’^> ™
‘fT'*
rjdtx Cvflo ntgr*finatutmmor & ruglrpnub eoiorem reddit ad crocum mclm antei»
M,m R beon ,aitx efi multe »«r, „af,
,T* "**• 1“‘ /•* «fr*-
.intentu i tro^recens quidem, cum varietate quadam, tjbrndtlutctxfurrurtirtn j vttuflmtxfttkUneofm-
»«3S3S££s£
EffiM»as£s£
,ndun^”
G«fe« : hm^iuquAm v.« « j£<m/4r5 r
Appellatur vutgb R ha barbarum, aut Rha barbarie u
n’7j* Reui‘rb‘”m' 1*U « & **£$>
l » rt,fm ****** » adtuhatur. Reclws Punici dr ArAeiRMHisn, «km, -.isua^fTMbKu:
» lndumxr>aAm,ArAbumi,^c^fi4h, EunpumT /Vtw. V.wfitm fpteut <m* emnaiifi, tmJwEciT. &iAMmmlkmmU<amam c£%!£?£.
t7mZ“ P‘n,“m ,MtKtm "" <a" :
f) ,m*4 ejdcmfimiti'4, fiV*uui tubridmr,-
centium i idem inueteratoru i commanfia glutinofum leth torem parem,eundem<fe,croci videlicet amulum , colerem reddunt- & odor quoque Pontico,# quidem haudefi ith fuatiis. id quod cudenti certofe experimento cognitu ha¬ bemus. Nam huius radicem ab excellenti fimo viro Ucobo Antoko Cortufo, amico noflroolim accepimus, haud gruui
Diofiortdu tamen exemplar aotuovM e fi, odor e defii- tutmn Rha ejfe habet. Sed pro , fortafiis rettius
legendum £uoof/«§K Nam cum veteres omnes Rheo te¬ nues aerias quafdam conftteanmadege partes, odmm quoque vnd ege innuere videntur. Tenuis etenim aerexfa fubfiaiiaodor comes ejfe folet. Odor at a enim tenuia funt egentia. N eque nos ab hac fent entia Plinius abHerrere debet. Potuit enim ipfe, vt & altas , in depr anatum inci- diffe codicem. Nam & ab illo tempore nonnullu locis cor¬ rupta ac depiauata futge Dto fordis exemplaria , fi non aliunde, pelex foU Orchios deftripime mamfefiu, apud omnes pofisriores qualis apud Diofioridem , extans : cor¬ rupta vtdeUcefae deprauata : vt cap. de Orchi m florum hiftoria offendimus. Vtcunque autem efl Ponticum Rha, non efl odore de ftitutum.
^Fluminis autem Rha fibinomtit adoptauitan cuius fa- peraliis, vt Ammianus MarceUmus ait , na fatur. Oritur RbatxTijptrboreisSeptetrienis montibus , &per Afiati-
btturmare.
Mislam autem Rheon,&fiibftantiam,& temperatu - ramaefacultatem obtinet. Sunt eius partes quadam ter* reshes,adftmgentes # reficcantcsudu tenuior es, aer ex , calda & purgatoria.
laudatur a Diofioride ad inflat iones, fi omackt hnbe - cilhtatem,
cautem, & mnts mu dtbra, cmuulfcfiimfoifaa. ttcos, nephriticos, tormhu, vefiu & thoraci. vitujrn- cordmtm Menttone,, vtm ag,a,onts, coxendicumdol ImttjangumuftManonessetfuattonetdifrctlttJmoui. ‘«‘•dyfmtata.,CKb<uaipaJi,oii's,ctrcHUMftkilcittvt-
nmatortm nor fu,-, nile, e etiam liutda & impmcmes cS MetotUtttim ait . Galenus etiam ruptis , conuulfis, \& or- thopnxx prodeffeifanguincmj^ffuentibus (tfeneferibit.
De expurgatam autem facultate neuter quidquaferi- pjtt. Non fuit Rhet ad purgationes illofeculovftu . Quod tn eo tenue ac aereum, intendite eius adflringendrpo- tentiam Galenus exHltmauit. Nec enim, inquit, r eluti a- turterrefln frigido, tenue aereuftmnib eo quod deducat , &m altum perducat, vaUntioris effetius caufaexifltt. Cum tamen hoc tpfum aereum ac tenue purgatoriam, ac objtrufttones adaperiendi vim obtineat.
Paulm Mgitttupnmm Vtdttm 7y,W expntgosorhm facultate exploratam habmffcM.enimprm0,cdp xtiu vbi Terebinthinam inter ea, qux fanis aluumfubducmi, enumerat. At cthnmagis, ait,fubducereeam cogitamus, Rhet momentum admtftmtis. Subfequuti Arabes ad v/~
J rem ipfam medicina vfum perduxere, per quos quoq;
fl antius ifiud eft: Ponticum fmeTtircunm debilius, no ta¬ men purgandi vi deflttutum . Reperitttr & quoddam in T ar torta vrbe Samarcandar,fed improbum, & non nift umentor um purgationibus vtile. ait Garcia ab horto.
Optimum autept eff recens, a teredinibus non exefunt & decoctione non e.xpertm.Vt enim Galenus, Auicenna, & Mefues , decoquitur recens, & exprejfo fucco, iterum reficcatur. Tale purgatoria facultate omni , aut qua) de- fittutum efi3 cr magis adflringit.
Sepa -
Separantur enim maceratione ac decoctione huius fa- cultates. Calida, tenuis, purgatoria & aperiens in humo¬ rem transfertur, remanente reliqua terrejlri adflringme fubjlantia. Denfius ijiud efl, Croci non,aut parum mficit colore-, & amijfa eius varietate ,fubnigro for det : facile £ 4 teredinibus perforatur.
Expurgat autem Rbeon per inferna bilem flatam, & quandocfo pituitam in proximis vits bar entem.
Vtilis ac commoda ex eo purgatio omnibus quos bilis fiaua 'mfejlat , vt laborantibus & acutis & tertianis fe¬ bribus, ittericis, hepaticis-, confert in pleuritide, peripneu- monia, angina, infanta, fur ore, renum ,vefiu & omnium
Vtihftmum certe Rheon iecinori & felli laborantibus nialejj affeci is. prater enim quod btliofosprauosjj expur¬ get humores , & ab obttruttionibut meatus expediat, ro¬ bur quoque maximum ipfisvtfctribus canferv.it a vt haud temere, Rheon vita hepatis, a nonnullis ditium videatur . Commodi fima enim ac vtilifima talia ejfe iecinori me¬ dicam enta, Galenus x i .methodi ajferit-.qua videlicet mi¬ xtam habent cum expurgandi & aperiendi, adflmgendi potentiam .
Modus exhibitionis a drachma vna ad duas: macerati vero ab vna cum media ad tres. Datur aut maceratur in calidioribus quidem morbis cum Ciebor ij Intybi aut alte¬ rius natura fimths, diluto, aut (liUatitio liquore , vel etiam laUu fero. St verb calor abeft, ex vino dari potejl.
Exhibetur quandoque & tofum, ftd ita vt nulla eius pars vel minimum ftntiataduftionis. tale dyfent eruis & coeliacis auxiliare, expurgatis fiquide vitiojis humoribus, aluum deinde reprimit ac cohibet.
Stfitt
SiUit Um,aJem tofium mdo.&fuetfiu-.. m
mxmmflnLium, hqm,
»mm umpcTc,omnt tUtifUrcM^, pu„„ &g„wlu.
DE CONVOLVVLIS,
ET IIS QV& ALIIS ihniivntvr stumbvs, liber terti v $•
PRAEFATIO .
d proximvm a Purgantibus or¬ dinem jpeclat vicinis feft implicantes amplexu Vtuentes. Sunt enim inter has multa purgatoria vi valde efficaces. Sunt & alia non tales., fedquia in ctrcttmuol- uendo / candendo % fimilesy iUis coniun- genda erant, exceptu tamen leguminibus & cucumera- rtis,vel ad frugum ,vel ad olerum Infloriam pertinentibus. Tertius igitur bic liber JHrpes habet adminiculis egentes; Vicinis fefe implitantesytut prope adfi antibus 'mnitentes.
SCAMMONIVM.
gratum faporem communicat. Qupnobrem ttec inter ca- 1
lidtflima, vt pleriflfc videtur tfed tnter moderatius calida I
&ficca habendum. v I
Extergit autem & educit poti fimum bilem flauam-Jt- I
rofos item tenues^ humores ,& quandorfa ptiuitamtven - I triculo tamen magis quam reliqua omnia medicamenta , fj
Vt Paulus tradit, noxium efl scammonium ; Mefues vero ^ non modo ventriculo graue atcfe moleilum, verum & i*- I
tefiina i p funi abradere ; interna viflera erodere ; venarum ora dilatare totius^ fua fub flantia e f entia cordi vifceri- busq, reliquis obejfe flntit. Immoderatum & minus opor- tunum idcirco eiusvfum animi fequuntur deliquia ,ven~ triculi fubuerfiones, alui fluor es, dyfenttria & tene [mi. j
Occurritur his malis, eodem auttore3fi Scammonium in Cotoneo malo decoquatur ; & muccagine Pftlij , Ptu* '
norum carne aut fucco , alitsve lenti fimUiter fucciptrnufl ceatur : addita Maftiche aut aliquo ex moderate aitiin- gentibus. ..
Plinius noxam eius tolli pojfe affirmat admixta aloe : j
detrahit , aluum foluit, praterquamft aduaantur aloet | drachma dua, obolis eius duobus. Quod & Oribaflopro- batur, Synopfeon lib . primo : & collectionum Medicina - |
liumlib.vii. .
Veteres Scammonium in malo Cotoneo etiam decoxe* runtfledomiffl scammonioipfum malum edendum ora- | btterunt, quod abflfa (lomachi fubuerfione alitum fubdu- t citivt lib. primo de f acuit, alimentorum Galenus flribit: j & u i.defimpl.wed.facult. __ . |
Officina Scammonio m pomo puparato vtutur , quod , vt diximus ^Diagridium vocat , & copofltionibus omnibus fere crudi ac non praparati , Scammonii loco admi flent.
■>* 1O0 ^rm,uri»iifdemamidoufiMeUaariuduo furis
fumi, mu, vnum ex n(lll0, , «IU! uncior Mefues ■ ai, erit
'X Prnms, quodad Nicolaum refertu, inuntorm^Z
ud tpfiuc Siummonif temperationem & coneStosumere omnes ex JUua tute morbos commendantur Ma/hrl,
Modus autem scammonii vel etiam ipfm Diuoridii vtquutem Mefues f„ ib,t, a grani, e/t quinque adf.au,
^“‘ycteft. eodem auSore, ad anno, auatuor Pii .
Smila c* s herba duo apud veteres genera repe -
Tuulnfn"~‘: Wm"“-
Huius autem /pecies a liquotfuut qua vuo hoc capite comprehendi quUempoffent ; /i</ ?«u cuiqnefua nomen, elatura, flnoutas teorfum explicabimus. Eius autem nua Uuis proprie dscieur, vnamaiorclteta minor, flfhet L Mator vtttculojis ac farmemofu cauliculis longis ac te * nuibusfurfum ac deorfum arboribus Jrutictbus, vtcinuq c ~ | K- m i p folio efi lato , //r-
deracco.
lio SMILAX lilVIS MAIOR.'
SMILAX LAEVIS MINOR.
firA < ^
214 DE HEDERA TER RES TRI^
N<w efl etiam Chamacijf vs; quod quandofc fitjpicati. Tametfi etenim foborum, ramulorum, & radicum figura & color defcrtptiont , quxpaflm extat , conformes appa¬ reant : & flores quia Jpeciofi ac elegantes Leucoiis aliquo modo comparari queant : atque huic xfan nomen non mi¬ nus quam Cijfampelo conueniat,non idcirco tamen Dtof- coridu ChamxciJJus. vires quoq, adeffe oportet, qua in hac Smilacis flecte defiderantur.CbamxajJus calida & ama¬ ra folia efi, luc vero nec amaritudinem nec caliditater» vUam obtinft : guftatajiquidem qualitatem nullam exe- rit , magis frigida quam calida. Quod hanc nullatenus Chamacijfun^ejfe^ibude oflendit. Ignaua autem efijittl- liustfa vfus herba.
De hedera terrestri.
JT errestris Hedera humilis efi herba, a terra no attollitur •, vicina no pettt adminicula, fed multis incer¬ ta logitudinisytenuibus^viticulofis , aliquantuli angulofu9 geniculatis & quando^ fubrubentibw cauliculis reptat , hac iHdcfc diffundens, folia eius non magna funt,fedla- ta/otunditifcula , corrugata,htrfuta, marginibus ferrata , e fingulis crebro bina, flores cucullati , hiantes , maiores quarn Ckamxdrjos, e cxruleo purpurafcetes. radices per¬ quam tenues &fibrofle/ubalbidis paulo mgriorcs. Odore tota efi grattiufculoy& fapore amara.
In cultis pariter ac incultis locis repetitur , ac fxpenu- mero vmbrofis juxta fcpcs.parietcsi& hortorum areas.
„ Vmt«™ modo At fiat ct fed & Hjeme, quouuq3 anni tepor c}ab Aprili autem in multam Aefiatem flores facit.
Hederm
HEDERA TERRESTRIS.'
DE.BSDIIIA TERR1STBI, Hederam terre flr em vulgi appellam jdcfl^ueuu*- cor, item & Gonnum teru; Germani «SimOtlre&j Bel- ga Onftrrfjaue; GaUt Lier re terrdtre.
C hammjfum autem veterum efle, pleris^ recetimm non admittunt .Repugnate etenim apparet foliorum figu¬ ra, cauliculorum longitudo :fiorum non modo figura, fed &fapor. Chamaeijjo jiquidem(vt quidem pafltm extan- tiaexemplma habent )foha fmt Hedera tenuior a, oblon¬ ga-, caultcult dodrantales, flores finales Leucoiis candidio - r es,\ tenuiores, gujlu valde amari. Huius vero herba folia rotundiora , nequaquavti Hedera lauia: late frpetites& oblongi cauliculi ; flores d leucoiis differentes , & minus multo quam folia ac exiguum quid tantum amaricantes.
Sedpotefl ipfa deferiptio corrupta cJfe^tcproMix.pon- 'M p«» pftper am Mauptopet legi ; & qua fequuntur verba:
*■ wtKp* t pis Tnr ytoans tyfipSt : pofterius effe tr an flat a. Facilis & non rari occurrens huiufcemodi ex vno ele¬ mento in alterum lapfus e fi ; & tranfponuntur quoque quadam aliquado voces d tranjfcriptoribus. Facit in hanc fententiam quedDiofioridcs folia ifchiadicts commen¬ det ,ac regium nmbum expurgare feribat. St enim flores amariores,hi$ potius quam foltu,prafertmi purgandi re¬ gium morbum, potentia erat tribuenda ; vehas Galenum enut dece- feeijfe legitur , quem potuit corrupta Diofcoridu lectio decepiffe.
• Corregione autem hanc fi deferiptio admittat, poterit vulgatu terrefiris hedera, veter u effe Cbamaajfus . Folia rcfpondebtint hederaceis thinora , tenuiora, & admodum amara.Ramuli multum folwft funt,qui licet longi ac pro- h xt, dodrantem tamen vix progrediuntur, quin radiculas defigat. jt a vt abtpfis radiculis dodrate baudfintlogiores. Flores etfi Leucoiis figura difltmiles,poffunt tamen non
minui, quam altj quidam differ et a leucoiis quoque com- t*rm.Colnmm vemft^fioru , ccmpaiaLucc- ujmcmfubtndeprcbet. Mimhmiflcs, Dufimdc, ait fimli»LeulM,:Sp.m, lutem velmi Leucoij : Plinio cani didu&Conuoluultfios l ilio non difltmilis : E fi flos , ait h- bro xxi.cap. v. non dtflimihs Lilio, in herba, quam Con uoluulum vocant, najcens per fiuteta,nuUo odore , nec cro- Cb intus, candor ern tantum referens, ac veluti natura ru¬ dimentum Lilia facere condtfcetis. Sunt & ita huius ter¬ re (iris hedera candidiores } ac tenuiores , quam purpurei Lencoij flores . Recognita autem ac reftituta Cbamahfi defmptio talis e fi:
Xapudaioros fJM « €*« kiojo7< W bn
fii-r/ i7r pet Troji v , xm 7rup<t rpk.-vi v ytym l%up*<.
fmffiue hedera terreftris folia habet hederis flmilta,m ra tamen, & tenuiora multh , & inguflu valde amara : ramulos dodrantales foliis refertos a terra quinque aut fex: flor es Leucoiis frniles, candidiores ac tenuiores. Huic haud diflimilem Cbamacifi , Plinius quoque habet defai- ptionem lib. xxun. cap. xv.fed tamen nonihil etiam algui deprauatam. Delenda autem funt hac verba: Spicat a ejl Tritici modo. Vera letlio fle habet: Cbamadjftts ramulis quinis fer e folio faecum floret 3 exiflimari poffet alba viola, radice tenui.
Extant vero &apud Plinium &alia Cbamacifft. Eft fiquidem Chamaciffus hedera facies , qua nunquam a terra attollitur, ditia . Item Chamaciffut vni-
foha, quam pro Cyclamino tertia fibi dem onfl ratam li¬ bro xx v.cap. ix. refert.
Cbamacifft item nomenclatura varia inter nothas oc -
ZlS DE HEDERA TERRESTRI. currunt, & aliquot quidem dtfimtlmm ftirpium inter ft cofufc vt yrtsri-
9M'os,hcdera pluuiatica.Chamaleuce autem proprie Tuf- filago e fi . jJarof <tK*p7ro(> hedera flmlis.Sebnttit appella¬ tio multis communis e fi : y ns , fiue Corona terra
nomen huic vere debetur joltofo [quidem v eluti ferto lati jparfts ramulis terram coronat. Hedera pluuiatica redi etiam appellari potefi. nam perpluutofam calt tempefia- tetn maxime luxuriat.
C at erum facultate hedera tetreflris calida & fuca efi ,& quia amara,abflergere,& vifcera ab obftruttiom - bm Uberare poteft. Aditer fm tinnitus &furdttates com¬ mendatur auribus Impofita.Maithiolus arugini eius fa¬ tum permixtum curiuulofis ac fifiuloftsvlcenbus vtiliter adhtbenrefert.
Diofcondes Cbamactfii folia Tfcbiaditis trioboli pon¬ dere in aqua cyathis tribus ad dies quadraginta aut quin - quagint a pot a auxiliari referti eademq f morbum regium expurgare [militer fun pta, addies fexautfeptem. Ga-
Chamactfii flos , ait, citm fit admodum amarus , iecur obftruthonc Uber atr datur % ex coxendkeiabor antibus*
De soldanella.
Laevis Smilacis generibus venit etiam afribenda SoldaneU.t . fpargit hac per terram graules , viticulofos, fiibrub entes cauliculos , circa quos in longioribus pedicu¬ lis, f olit hederacea Jauia,Iplendentia,fed lata, & fubro* tunda. flores calathi f ormam fimtliter refer ut, diluto pur¬ pureo
JOLDANf Lt A.
CONVOLVVtVM NIGRVM.
C R V L E A»
De CAMPANA
Accedit lautum Conuolmlorum numero opor- 1 tune etiam Campana vulgo nuncupata La \ura , idefi,ca rulea. Longos, tenero t ,v'utculoJo fq3 hac proni tt cauliculos ,■ j
' quibus pone poftta quacunque confcendtt & ample ftitur, 1
crebris fefeijs implicans voluminibus, foha lata (mt& angulo fa, molita , vetufiis angulofts hedera foliis maior ay non in totum Uuia,fed nonnihil hirfuta.jlores velutt Smi¬ lacis Uuisjnflar campamlafcd per oras angulofi, & co - \
'4 lore in caruleo purpurei, femen nigricans radices tenues
&fibrofe . Peregrina hac flirps , & abunde illata , fub fi¬ nem aftatisft calida feruefy fuerit ,<» Belgio flores fiat.
Qampana.vt diximus , Latura , & Campana cant¬ ica d recentioribus nuncupatur : aut Conuoluulum caru- leum. Exifltmatur Ltgufrum ejfe nigrti, cuius meminit Columella lib.x.
Fer calathis violam y& nigro permifia Ligufro Balfama cum Cafta nefietis, &c.
Si etenim Smilax kuis maior album c8 Liguftrum,haud ’ improprie Campanat/ia, nigrum appellari poterit Ugu~ ftrum. Nam e caruko purpureus color fubinde niger dici¬ tur ^veluti viola nigra.
Sutu autem qui hanc Campanam granum Ni/ Aut- j cenna ejfe volunt , de quo cap. ccc vi. Quod quidem dif- I cnnum Niu •^frf 4 a eo N tL,quod defcribitur e cc c c x 1 1 . cap, ifiud e - * |
nim J fatis Gr acorum eft : illud verb peregrina ac Indica ftirps,vt non modb Auicennajed & Serapio teSlatur. StC j
autem Auu mna: Granum Ni/ quid efi ? efi Chartamum j
bidmn. Serapio verb Hab'al Ntleft granum Indtcum/ap. vtdelrcet ccLxx&ti.Ybt& ipfum bis defcribitur veibr: \
Planta t
lUnuetus eftfmilispUnu LebUb, , id eft, Conuoluult adimens arboribus duobus brachiis vel tribus : habet ra¬ mos &folta viridia i radice tmfafolij eft flos coloris
purpuret, fimilti Campattulisin figura fua}o~ quando ca¬ dit flos ydtrmtttt femen tn vaginis (, lego capitula) in quibus funt ma grana-, m mora granis Staphifiagria, lauta. Cui deficrtptioni conformis Campana hac LaTura eft
■ Non defiunt vero & alia Conuoluulcrum flccies , qua ad Nil Autcennaquaq y referuntur ■ quarum (emina fime - noribus annis, vir clariftmus lacobus Antonius Cortufus ad nos mifitt. Caules vtrtufq^ pralongi, v eluti alivru Coa - uoluuloru vicinis perticis circumuoto i-t & vnm non pati - e« breutbwjpmulit afttrjm mvtrb abfa vUu.foL U-
UU,UU, hMdMgKl.fi, , *«>«««#**
parte candicantia: fiores elegantis purpurei coloris : femi - namgra UuiaMreffitoukntu. Scp.ffml&u’
Jpecies effie Ntl. plures etenim emfidem.generu repertri nt- hilprohibet. r
Ad hoc genus referedum etiam videtur , quod ex Ame¬ rica allatum Mecohacha appellatur. Conuoluulifiquidem M flecieseft : folia eius magnaMetacea: fios pulcher fieme nigrum, fllendtdum, capituli* membranaceis implicitum : radix longa, crajfa, interitu % candida ; quareficcata & denarij pondo vnm aut duorum exhtbita, alitum ducit , biltofiaac pttuitofa expurgans. Vnde& Scmmonv fle- cies ejfe, & nec temere quidem , creditur. Poteft & nH & Scammonium Americana ejfe . Nam&ipfium Scam¬ monium haud aliud , quam flectes Smilacis Uuis radice crajfa.
Caterum N d,vt Atticenna quidem, calidum & fucum
eft ordine primo. A Serapione vero inter tertij ordinis ca- luL&ficcarcponttur .
Expurgandi vim balet, ducit crudos crajfosfy &pitui- tofos & melancholicos bumoresipellit venti is lumbricos et afcaridas. fedventrem conturbat , &naufeam facit :vt Auicenna. Tarde officium proflare Serapio firibit, apud quem plura requirenda.
De. SMILACE ASPERA*
S m i l A x affrera multis aculeatis ac Jpinofis horret exilibus ramulis, quibus per fepes, frutices, ac vicina quoq3 ambiendo amplexandoq3 ab imis ad fumma repit, folium eius eft hedera ', abfq3 angulis acuminatum , minus ac du * ri usquam huis Smilacis-, quando^ candidis maculis no¬ tatum. flores candidi, odorati, fruftm in exiguo racemo inflar labruflo, cum ematuruit rubens lenit er q3 mordax, in quo femen punico colore nigricans, frmile cannabis, ra¬ dix longa, aliquantulum nodofa, dura , & inplures diua- ricitta ramulos.
Exit locis aflerts, incultis, circa fepes , margines agrorui in montibus & conuallibus : In regionibus quidem calidis , Vt Italia, Narbonenfr Gallia, Hiffrania,Africa.
Elores Vere , fructus Autumno vel ante paulo matu - refcit.
2^«^ r pariet Gracis appellatur. Ga^a Theophrafli interpres Hederam Ciltitam nominat, veluti & Plinius, qui & N icopboron cognominatam flribit hb.Ttxnn.c.Xi Uetrufcis Hedera fpinoft , & Rubus ceruinus dicitur :Hi- jpanis Cafr eUanis,vt au lior Lacuna, Zsiza Vmlh,quafi Rubus viticula. Zarfa fiquidcm , eode tefte,Rubum -,Par- ra autem, Matthiolo interprete, vitem, & Parilia partiam Vitem flue viticulam fignificat. Dicitur & ivd-nvr, aw- JMtVSsf ur»
'xor3Wj)t}& Mergina.
Nonnulli,quam ex Peru America proumcia aduettam radicem recentiores Zarfam quocfc Parillam nuncupant, huius Smilacis radices ejje affirmant. Et ftmilem quidem huic Garcia Lopius Lufitanus,fed tamen eandem ejfe non concedit. TQperiuntur fapenumeroftmiles3qua tame vel minimo aliquo dtfcrtmine differunt. Differentiam etiam califfolify diuerfa confiitutio adfert.
Zarz,a Parilia P er tsutana peregrina efi, & e notii or¬ bis fiuc America proutneiis infertur. Qua autem iUinc ad- ulhunturduet etiam in Europa natis fimilta videantur et fwt, viribus tamen non rarodtfferut. Neque enim [oli ca - lifediuerfitas, ad forma modo commutationem aut alte - rationem facit ; fed plurimum etiam ad qualitatum vi -
cnatapotentiora feri odoratiorafo funt : fiigtdtsmmus. Quadam pernitiofa tranfUta mitefemt , & vulta reddu- tur . Ita ZarzA Parilia Peruuiana tametfi Smilaci ajpera fue Zarfa p arida Hifpanienfi fimilis , temperati tamen cali occafione, tum & tpfm foligeniojongi efficacior eft, quam vel in Hijpantis aut etiam in Africa nata.
Sunt autem Zarfa Parilia ex Americaradices( qua fo - la aduehuntur )longayet tenue sy tenuioribus vulgaris Gly - cyrr bina radicibus fmiles,ab vno complures dependentes quandofy capite, in quibus medius durior neruus yfapore Junt exiguo y & odore non perceptibili prodita. Feruntur gigni in Honduras Peru prouincia. Nomen a [tmilitudinc *Jp*ra Smilacis acceperunt.
Apud indigenas fuum ei nomen , quod Latinis jpinefam quofy vitem fonaty Garcia Lopiotefie.
Calidi autem & ficci temperamenti fiunt , partium L adei
IA AL!
BA ET n-igra. 115 *deo tenuium , v/ wr«>w decoftum quam facillimi fudo- rem prouocet, Artictiloru capitis^ tiiuturnu doloribus fri- gidisfy affettiombus auxiliantur • omnibus item malis ci- tra tamen febrim,profunt, qua fudore tolli ac curari Lffe ffeseft. rji
maius aut diuturnius malum 3 diuturniorem curationem poftuitt.
Qua vero ex Hifianiis aut aliunde Zarz.a ParillaMue Smilax ajpera adferturtmims efficax eft. Commendatur hac a Dto fcoride & Plinio aduerfus venena.
Huius foliajnquit Diofcortdes, aduerfus lethalia medi¬ camenta antidota furtt,jiue ante, flue po(l pota .
De bryonia alba et niora
Bryonia: duafunt ( prater jyluefirem nonnullis di&am Bryoniam: )vna alba: ait er a nigra cognominatur Alba Bryonia multalonga & tenuia [armem a promit: t cUutculos flue capreolos habet inflor vitis : folia eius lata funt, quinquanguUria,& ad fmUitudmem vitium diui- foyfedajpcriora, hirfutiora , candidiora % : flores exigui , candidtj acerno fl: frudusinvuis paruit, quarti acini ini¬ tio virent , maturi rubent, radtxprxgrxndu eft, longa & Crajfa,alte defcendes,ex albido fublutei coloris, guflu per¬ quam amaro et ingrato.Septmenta, dumos ,flut ices fcan- dit & [operat, non tamen aliorum modo circumplicando fe.fed clauiculisfuis vicina omnia apprehendendo, iisq. [e diuerfimode innectendo ac implicando.
Similis huic Bryonia eft nigra, tenuibus [quidem & * viticulofts caulic ulis, foliis, capreolis floribus, v narum aes - ' * i norumtfe
attr*,
4$® BRYONIA ALBA.
15E BRYONI A ALBA. ET NIGRA. Jfj* Hcruntfyfigm , radicis mole & quantitate priorem re - fert, sed aciniper maturitatem nigricant, radix quoque foris fubntgra,mtcrius buxeo pallet colore. Arbuftow hac fepium dumum j3 ramulos faftigia% capreolis fuis quo¬ que tantum comprcbeuditjn omnes partes Utefefe velu- tt prior explicans.
Candida futc alba Bryonia multis in. Belgio locis reper- ritur ; funditer in Suema ac Rhenana Germania prouin- eu -, & papm in Italia/ecus vias ac agrorum margines.
Nigramgignunt,HefiaiSaxma,VVeJlphal^rPome^ , rania3Mifiiia,vbi candldanonprouemt, vt Valerius Cor* dutfcriptum reliquit.
Vtriufifo flores MaiuS, vuas verb Autumnus fuppeditat.
frior Gratis 4on*0- Mw ti,idejt, ritu albd.& , quidem dicitur , non rnodo quod foliis vitem refe¬ rat, verum etiam quia fructum in exiguavua,amuUcet raris, ftmilitudmem conformatum producat. Dicitur & fyv»y/*Mvx#, cp/Qvdr^Wy^tJdmm, AHiA»flp0J> , 4*®., 6fov,dpyj£xu<3£yi>aa{,n tityvm: A Plinio etiam Ma¬ don, ab Arabibus Alphe fer a-, a Matthao Syluatico.Piticel- la-i» Tbefauro pauperum Roraflrum. Apuktus Apiaftel- lum,Vuam Tam imam, Agrifohum & Dentariam appel¬ lat: Germani $>tic|jto!ijtj j {jimafitutlis / ftunfccOtn/ teufitlg hivhmnoftri vulgarem appellationem fequetes , 'Rivonit: Galli Coulcvrcc:ltahs Zucca faluatica illi- ffants Ntieza blanca, &.Noica blanca.
Altera Gracis ct)u7nMQ-‘ /sfacuva, » jS pvelvut fjiihcuveei z Latinis Vitis nigra , Bryonia nigra :d nonnullis
flwtfdrw . Galen us proprie vdytav vocari ait . Idem Plinius affirmat, qui & a nonnullis Chironiam , yu- matoMt ** ftfam ditijefert. Gbironia autem cog- nominatur a Cfnronc muentore. Rft Chironis, inquit Pii -
nms, inuenttm ampelos , quavocatur Chironia. i Facultate autem Bryonia alba omnibus fuit partibut calida erficca eH , tertium gradum, prafertim caloris ex¬ cedens, cum expurgandi potent tfima vi , perquam non modo biliofos ac pttuitofos,fed et aquofos humores educit,
Ajparagosyqt(i prima geminatione prodeunt,/! dccofti edantur, aluum & i mnam ciere ‘Diofiorides fcrtbit. Ga- Unut vero ab omnibus pro more per Veredt,ait,eduhumq3 ejfe (i omacbo propter adjlriftionem gratum. Quod de vi- *- tis JjlueJhiSyfiueTami quidem $ fed nequaquam de huius germinibus veritatem habet. Idam alba Bryonia afiora* gi, fiue prima germina nequaquam adftringunt ; fed altui vehementius commonent-, ftomachotf grauem molefliarrt inferunt.
Dtofcmdes item radicis fuccum Vere exprimi, bibi^ cu aqua muLfa, pituitam % duc er e, ait. Ducit autem non mo¬ do fuccus,fed & radicis decottum pituitam , bilem fatui, ac ferofos aquofosife humores-, & quidem validtfiimeynd ventriculum ita f. penum ero perturbans, vt et eofdem vo¬ mitioni reddi procuret.
Conferre hutufcemodi vehemens purgatio hjdropick pojfefperatur. & quos comitialis morbus, aut capitis dm-
lepticismn quotidie , vt Diofiortdes monet , exhibenda : fitbinde etenim dediffe fatis erit mole fium. Validum enim, vt diximus , e fi remedium, violenter purgans, & natura vim inferens.
Extralnt eadem radix mortuos fatus & fecundas fub- ditajdewfy in infeftbus decoila potefi.Cuttm eadem ex¬ tergit & erugar : maculas filares, v ar os, lentigines, sica- trices nigras, cum eruo & Cisia terra acfanograco depur¬ gati *** « oleo decofta vfa dum colliquefcat.Tollit fugtl - lata:
FruSusadfiabiem et lepumfatit Witte & impefitut,
& eo vellera ac corti, Diojmil ttftedtpihntur™
w **"*• a* omU 1
De bryonia sylvisiri,
s I VE TAMO.
CAP. X.
V i t , s jjlueflrU longos Jigv.ofosytnediccrit craffitu-
iss»S5»sk
SSsirl
Grui hanc apmkov ayptmrjdefijntm fylueflrcm di - eunt. Diffet t tamen non parum a Labrufca flue vite vim - fcrafylmsiri, qua & dfamhQ- aypict. Prabutt Vtriufque »fAuvv(Mo t Plinio occafonem, vt fatis de bis fe explicare no potuerit :lib. xxin. cap.primo : & vtramq3 inter fe con - fuderit, ili quo funt & Arabes notandi.
Dicitur veri & htclyl/teflru BrjonM%Zatmu Tamtu : frutlmq, cius Vua TamintaJ talis Tanuro. Vuj Tatnnua autem, etiam Stapkifagria efi :fed hanc falso itanunat- fatam, Plinius inquit. Germanis efi £>r&martottrt$rl. Allobroges Latinam vocem retinent , & Panium quoque aut T anum appeHaut. P Imius Saltcaftrum etiam vocat : Buellius Sigillum B. Maria , in ofiemis qtttbufdam nomi¬ nali r fert.
Non efthodocoref eflenda eorum fmentia,qui Cycla¬ minum alteram hanc effe volut. vel fala enim radicis ma¬ gnitudo facile hos redirguit. Cyclamini fiquidem radix «it/wr©-, id eflytmlhufvfus ac exigua, huic autem ma¬ gna & multi vfus. Cum eo magis videretur agendum ,qtd fius (ipvwiav (Akeuvar effe pertinacius tuetur: nifi reperta, & ab eo confpetla legitima Bryonia nigra* fententiam mutaturum peraremus. Sed tamen quid ve¬ tat & in huius errorem animaduertere , & T atr.it no effe Bryoniam docere? Car et capreolis Tamusfruetum non ni¬ grum, fed pulchie rubentem gignit. Bryonia vero nigra capreolos habet mflar vitis. et acinos profert nigros. O fle- dunt luc differentiam fatu euidentem. Sunt autem To¬ mi jute fyittefl ris Bryonia radices calida & ficca ordine tertio:fruclus adfimites facultate attamen mitiore. Vtra- que abjlergmit & digerunt.
Diofconies radices ait, aquofa detrahere & hydropi¬ cis nileSj fiinvino quod aquam marium admixtam ha -
DE BRYONIA SYLVISTRI.
beat, feruefiant ; & cum aqtu cyathis duobus bibantur.* fructus fme acinos, cum a Solejum & altas cutis maculas expurgare. %
Abstergit autem non modb maculas , verum & fugtl- latarumpartium liuores citipme idem digerit ac repluit : quod & radices impofita poffant.
Recenter enata germtna,muria condiri at<fo inter ci¬ baria recipi, Diofcorides refert. Inferri menfis & noslra atate in Uetrurta , Matthiolus fcribit. idem quofy in Hi- fratria Betica>jieri alij afferunt.
Dicuntur d porcis buius radices quari,erui ac cum vo¬ luptate mandiy neque minies effe grata, quam Cyclamini orbicularis , qua inde panis poretni nomen indepta funt. si quis autem hanc ob caufam Cyclaminum alteram effe co- tendertt , hunc & plures alias Cyclaminis annumerare oportebit. Ne^ enim buius tantummodofed & niultaru aliarum (Hrptum radices quarunt, eruunt, auidipme^ deuorant porci, quarum nullaad Cyclamini genera perti¬ nent. Temerarium idcirco fuerit jramum Cyclamini (pe¬ dem ajfcrere,qubd eius radices porcino gener i grata fmt.
De christophoriana.
CAP. XI.
T A m etsi ebriftophoriana ex earum non fit ge¬ nere, qua adminiculis egent aut amplexu viuunt,quia ta¬ men vu4sfert,dprho>{ fe facile annumerari permittet.
res non multb : folia circa bos & e radicibus , ex pluribus conmsijfa) particularia quorum lata, acuminat a, & am¬ bitu ferrata, in virore candicantia : flares tenues, mufeofi, eandidijnfaftigiis cauliculorum yeluti in fricam conditi:
fruttus
christophoriana.
*3 7
DE DVICAMAH^
Dvlcam/
‘£<
!tf,,uc.
S zBsBlSSBE
V
in quorum medio luteus prominet apex : bacca oblongioris forma, molles, lenti & ingrati gusius, eleganti corallij co¬ lore rubent :radix modica multis fibru committitur. ,
Aquofa & rigua, amat, circa firobes &j 'offas frequen¬ ter reperitur.
Faba Vere erumpunt: flores luito exeunti Augufiobac- ca flue acini maturi.
Poflerior atas Amaram dulce, Amarodulcem,& Dul- camaram,& GraceyKvnd-mKphy n nominat.
Germanice 3* tcnfier/ic lie&cr/tjpnffcraut ; Belga %U fcancc. Sunt qutvttem fjhuttrem Diofcoridu efleextfli- ment : alij Solani Jpeciem faciunt, Solanum lignofum aut fluticoflm cognominates. Sed vitem quidem fylueftrem* 'tam antea ofiendmnu effle Tamum • Solano autem fitntle nihil habet, falluntur idcirco maxime , qui Solanum ru¬ brum, aut Solanum fluticoflm appellature eius baccis lo¬ co acinorum Solani vnguentorum nonnullorum refrigera- itum compofitionibus admifeet. Efl enimfluflus huius ne¬ quaquam frigidus vt Solani,(ed calidus, vtmox dicetur. Plus fiimilitudinis cum Cyclamino altera habet, folium re- fpondet: • caules licet non manifefle articulati, non tamen abflfo geniculorum fle cie fm flor e alicubi candido- & ftnftu actnaceo corymborum hedera modo dependente nihil de fi¬ derat ur, nefo in ipfis fimiliter radicibus vere dyyms-ots. N a prater quod tenues, nullam quoque vtilitatem conferunt.
Defcribitur Cyclaminus altera d Diofcoride his verbu: Folia habet hedera fimilia,fed minor a\caules craffos,y>va.- T»JWf> id e fl, geniculatos -t vicinis fe arboribus iA/xWaV, id eft ,modocapreolorum vitis y circumligantes .-flores can¬ didi, odorati : fluftus vt acini vua,fimihs hedera, mollis, faporelemer acru & vifiofus : radix iyywQ-flflue mu -
Dicitur
Dicitur autem Cyclammus altera , THofcoride refo, x/Aro<pu m«v & Ktxrdvdtuw* conuentt vtraque appellatio Dulcamara. na foliis floribus &fru8ibut hederam amu- latur.
Catorum facultate, & foliit,&Jruflu calida , refucSt, abftergens & digerens eft. Fertur foliorum dccoQum ie. choris fetttok obflruttiones refer are, & aduerfm regium morbum vtiltfer bibi. Ruptis verb &ex alto pracipuatis aut c$jis etiam fuccus wtlu habetur. Creditur fujuidem concretum alicubi invtfceribusfangmnem diffoluere, & partium Ufarum fanitatem procurare.
Hieronymus Tragus e ligno mtnutim concifo vini de* (otttw conjicere docet , quod Utericos & per vnnatn, & per inferiorem ventrem clementer purgare refert.
Haud dij&miles iflit Diofcotftti) qmq3 Cyclamino ah teri fdeultanf aptibit * Fruftus, inquit ; dtathma vnius pondere potas, cum vini albicyatlm duobm,ad dm *tnd- draginta, jpienem liquat $ ita vt pervrham & atuU ab fu¬ matur .Bibitur ad orthopnaam: reliquias d partu purgat.
De virrAiBA. cav: xjii: o
Cavus farnientofos, multos, craffosyamofo^ge- mculatos^liquantijper rubentes i^pfubhdt Imos ac ob>. (equio fos edit Vtt*lbavfepibw dumis fe implicans , atq, irretiens, vicina omnia appetens acjuper an s. folia advnu neruunt i quinis fer e coalefim^eonmt eminente vno^qua lata funt hederaceis ftm illa, Uequaqrram tame angulofa.
florum Myrti muti, femen fulmafcitur exiguum man%u-
Ur i
lari (pecte, capillaceam tenuis^ pluma inftar incanaW ve - luti cristam ger ensyguftu acre: radix fbrofa, haud magni momenti*,:. ,,
Secus margines agrorum inter vepres & fentcs crefrrb reptfhmiopud,. ltalos,Germahot,Gabos ac etiam Belgas, vbi latum fecundum^ filum, '.v • luito menftbmusfiorcsifruUm plumis fuis imanefcen- pes Autumno dependent. .
•. JOeburn nomine inter recmtior es concertatio qtuda eft . Tuchfius vitem nigram fine Bryoniam nigram : Mat~ tbtolus Clematidem alteramf acu. Legitimam autfBryo- mamtUgram fupertysofteudmw. Ad Clematidemyerb aberam 4ccedere}atfe eius Jpetiem effe, negati non poteft . eft tamen & alia, ab hac differ.ens, inferius. explicanda. Germani cum & Mhm appellant: Galli,RaHlio tefle, Yioine .'Non ejl tamen frutex iUe,qui Gallis Viorne & Latinis Viburnum diltusefl.
facultate autem acris & calida hac ejl) vfum tamen mbis compertum, non habet rHum.
De fxammvla.
capj xmi.
Flammvl^ dua funttvnaadmimculU cgttiai- ttta-affurgtt nullius indigafuMentammu. i Prior lentos obtinet & perquam obfequiofos, far men-
tofos cauliculos , cortice virenti veftitos.fokamneru futit quam iit alba, mtmdtta ad vmm complura pediculum, $ui caprcobftpenumero muntre.cffictoq, fungens-, vicini? fe circumplicat : flor es candidi ftmt : femina exigua ceba~ tenti4,canefcentibus quoque plumis, minoribus tamen ac muioribm exornata, pro radicibus tenues funt fibra.
Sponte
DE FIAM M VI A, ^45
Sponte fua in Belgio nufquam exit, fed hortenfisefl. flores fub Auguflum, femen ferius fuccedit.
Flammula nomen d recentioribus accepit 3 habita fuit pro Clematidis alterius Jpecie, fed tamen et femine &flo~ rum cttmflgurajum colore & magnitudine ab ca differt .
Altera Flammula foliis efi amplioribus Hiaiortbusd.,Vi» 2- talba ftmilioribus , quam & candidifimisflofculis, tum et femine pium aceam criflam gerent e fmfafltgiis cauliculo - rum eminentibus , refert, cubito cauliculi altiores 3 per /« confidunt •rfurfumq3 arriguntur . Rartfima hac noilrt eft, & hortenfis tantummodo.
Vere noua promit foliola, & cauliculos: Aeftate flores : Hjeme fola reliqua funt radices.
Ab acri & mordaci eius qualitate & hanc Flammula recentes atq3 huius atatis dofti appellat. Mattbtolus hanc eam effeexiSlimat, quam P Ut carius lib. de ftmphci medi¬ cina cap .primo Utera F, FUmmulam nominat , & calida fucamjj quarto flat uit gradu. tsl tamen & Flammula quadam Ranunculi fpecies jutus 'm exulcerando veficasf^ excitando nota palam efl facultas-, de qua citius, quam dr haCifcripfiJfe P late artum crediderim.
Nihilominus vtracfe harum FUmmularum multum a. eris & valde calida efl, ipfa tamen Flammula Ranuncu lo , mitiores tfta videntur.
Db clematide daehnoide.
Clematis Daphnoides , longa, gracilia, rotun¬ da , iuncorum inflar tenuia, & geniculis intcr[epta$xr - git farmenta \ quibus per terram ferpit , radiculas etiam fubmdcyfed tamen rarius defigens, folia funt kuia , la- Qj' tiufcula ,
irr*’
CLEMATIS DAPJ
i
i
HNOI DES,
ttufuU,oblonga, forma quidem laurinis fimihafed multo mworaflores ftcundumfoka^quinqjeholit patentes, in¬ fertus fiftulefi, Buglo/t floribus maiores ■ colore V| plmj- mum caruleti quandoque Candidi, ratius rubentes ; oderit nullius aui exigui^ radices tenuifltma fibra.
Rigua & aquofa quarit locabat fyluas. viret perpe¬ tua m hortis fronde ; vbi flofluh eimfubmde multiplicatu luxuriant foliolis.
Huius & aha maior reperiturffecies^ua multo lon - z gloribus repit viticula , & foliis efl fioribusq, multo am¬ plioribus t, uteris priori flmilu. Peregrina hac, & aliunde aductta.
Vigent vtrtufque flores Martio, Aprih,Maio, & nonra- to feritis,
Ktjiparif JkppQHfk a Gratis dicitur : Clematis qui» dem, quia inflor xAj*jU*T«r repentes proferat cauliculos:
Daphnotdes vtfb,cum alaun foliorum figuratum & ai differentiam alterius, vel etiam aharu , Nam Plinius plu- res euu nominis refert hk.xKiiu.cap.xv. vbi & hanc Ae¬ gyptiam cognominat. Esi & alia, ait, Clematis Aegyptia cognomine, qua ab ahis Daplmoides,ab altu Polygonoides vocatur, f oho Lauri,loga tenuis^. Polygonoides vero vox inter nothas appellationes etiam m D tofe otidis exempla- ribut regeritur. Prater hanc funt etiam eu’jpt‘>HS vfJaut potius (dupnHSnc. Alio autem loco P/iT mushb.xxi . cap.xi.Vmcam Perutncam & Cbawada- phne appellat. Vinea Per ume a femper, inquit, viret m mo¬ dum lauri ( exemplaria perperam Lmea habent : ) foliis gemculatimctrcundata, topiaria herba , inopiam tamen rimi, toaut* florum quandoque fupplet. hac a Crocis Cbamadaplme vocatur. Defcribitur tamen ab eodem , & d ‘Diofcoride ,
& alta C hainsdaphnc, de quaaltbi. Officina hanc Cie- Qjt mandem
« A-tid b -Alte ra,- ■
: Itali Proueuca:Hifpani Peruinqua: Germani 3iugrun & fingrun : Belga ©tnrocj&e/maeg&ttt tvupt: Galli Lifleron;
T emper amento autem hac aliquantulum calet , fed tamen infra fecundum gradum conftflit $ tantum abett vt vrat aut exulceret : fittat vero multo amplius , adflringit quoque nonnihil. Aluiprofluuits & djfrntenis , Diofcoride
fa mitigat.
Qv alterius clematidis nomine a veteribus defers - bitur , prolixis admodum & tenuibus , geniculatis,fubiu- bentibus farmentis per arbores, frutices, perticas, pergu¬ las, pedamenta fcandedo in altum prorepit: folia complu¬ ra , prioris Flammula modo diuifa, fed tamen maiora la¬ tior afe flores perquam elegantes e longis & tenuibus de* pendent pediculis, Clematidis Daphnoidis nonnihil refer e- tes, fed tamen maiores, & ex quatuor tantum foliolis per fumma latioribus coatti, colore ftpecarulei , quandoque rubentes, flaminibus aliquot mediis, femina plana, lata, rotunda^cuminata in globulum congerutur. radices pro- lixa,tenues,in omnem partem fparguntur.
Gaudet Soli expofitis,fed tamen non omnino aridis, la¬ to & haud irriguo folo melius proficit. Apud Belgas hor- tenfis,m Uifpania vero ac fimiliterin Britannia iuxta fe- pes & agrorum margines (ponte exit.
Augufto menfe, & quandoque Julio, flores: femen Se¬ ptembri perficitur.
Krjifxxrif a nonnullis 'vmyw, Latinis Ambu-
2J0 DE VINCiroXlCO.
xum;Vt Diofioridis hift oriis Jpuria additehdentiHtfpa-
A/re& vehementer exulcerans huius e fi folium, cau- fiicam,vt Galenus ait, vim obtinens : in quarti efi ordinis excalfacientium initio.
Diofiorides folia impofita lepras remouere refert j fe- men vero tritum cum aqua pura vel mulfa potum 3pituir tam & bilem deorfum ducere.
De vincetoxi co, mvb asclb- ,,
Vincexoxico plnres ajfurgmt teretes , lenti , acfiangt contumaces pediculi , cubito vno aut altero di¬ tiores, qui non raris cacumine vicina adminicula aliquot ctrcumitionibus amplectuntur, folia lata, oblonga, Unia, in acutum de finunt, angufttorum hederafolmum figura, flores parui albicat , cum fuauitate quadam grauiter odo - rati j \ fequuntur ftliqua oblonga in mucronem attenuata j candida intus lanugine ; & femine plano, oblongior is for- ma,fubruffi coloris, ad Sectmdaca accedente, radices te¬ nues fibrofa, numerofa & graueolentes.
Repetitur & huius jpecies, cauliculis crebro longe pro¬ cerioribus, perticas in proximo ctmjifleiues,ad qttinq; aut fex cubitos multiplicatis voluminibus confcendens ; cuius flores nigri folia verh, ftliqua &- radices vti prioris.
Vtraque Jpecies hortenfis Belgio efi, & nigra quidem rarior, alibi 'mmontanis,aJperis, faxojis, apricis frequen-
Circa Iunium flore s;fub Autumnum e maturis filiquis lanugo dependet.
Nomen Vincetoxicorecentior dedit atas. RuellioHe - deralis
ylNCETOXlCVM.
a'J* VINCETOXICO.
efi: Germanis £>tyb)albcn tourtjcf/ £>toaftitot too}tek,id efi, Latinis Htrundinaria.
J)iofcoridis habetur Afclepias,cuius efi defiriptioni cS- formis, quod fententiam approbat. Tcrgtuer fatur Mat - thiolw,et Vincet oxieum differens ab Afclepiade affirmas, radices & folia negat odore commendari : flores ait virus non redolere: femen non effe Securidau : in exemplaribus nonnullis, vbt de foliis flittioncm fmtf^Pbi vero de radici- bus,7nh\as non reperiri.Sed exigui ac nullius omnino mo¬ menti ha rationes . Radices odoratas et1 flmiliter flores ,
organum effe negauerit: folta odore commendari, Diofio- rides non afferitmon omnia /3«fvo jrput virus redolent ,gra- ueolentia enim omnibus haud eque magna efi. femen ta- metft non exquifite quadrangulii , plana tamen oblonga % figura , magnitudine item & colore fatis Securidacare- fert. Voces & mhhw omiffa quid Matthiolo coferre
poterunt? folta hederacea ftpenumero longa, veUtti Peri¬ clymeni & altor um:& tenues radicula frequenter multi¬ plices. Verba aute Diofcoridis ita fe habent :Afclepias ra¬ mulos producit longos , circa qua folia (seup* frue longa , Hedera ftmiliairadices multas, tenues,iuaduf, id efi,odo- 1 ratas- florem graueolentem : femen vt Pelecini flue secu - ridaca. Nafiitur in montibus. Extant inter Jpurias huius &Ktarl*ac kiosovvkk ou nomenclatura, quarum vtraque Vincetoxico refte conuenit.
Vacuitate autem Vincetoxui radices calida fimt et fle¬ te. venenis aduerfari creduntur.
Biofcorides Afclepiadis radices cum vino epotas auxi - liari frrtbit torminibus, & aduerfus frrpcntum ittus :fo-
las difficulter qj curabiles pafliones, prodeffe.
De
t>E Pi
. I PLi
.Periploc^ du* repmuntur.vna cognomen no¬ dum rnuentt : altera Repens dicitur ,
PiiorPnip kc*lo>igUjcm\bKs,viticuUfisramulu*i-
mmmU pone pofitn Smilacis modo ambit : folia qnoqu, Sm,Ucu ac Hedera fmt fimitia.fcd odore Jani^Zl frtfertim attrita; flores tn exiguis vmbcllu raritalbidi:fc- bqu* quales Vmcetoxici,fed maiores,pappofa et intus la- 'Mgtne, qua femen conditur nigricans planumq, : radices jiantesUna lAttus^entei * & fabindc progermi- Repensditla Veriploca, & ipfa amplexicaulis eH,pro- ciens ^^eJ^^famfcm4edo ambiens ac drctmiuin- 2
nonnM vrnofa. fims i»ud magni q«m% f otioli albicant, fitiqmitorofr, atiquamulmnn- curua ,vt plurimum geminat acrioris filiquis tnaiores,mi- nor es tamen ac acutiores quam Rhododendri-, in quibus femen obbngumJuriuJculumtmgricans,& woMslcandi- dOr, tomentofyfimilu lanugo, quainar e fc entibus difalim- tibus^ filiquis m confpcclum prodtt,radiccsfihefieyhaud tamen vti prioris progerminantes,
Vtraque vulnerata liquor evifwdtr. prior' copiofwrem minus candidum atq3nonrarb fUuefcentetn-.Repeni »,•/- £torem-& candidiorem. ......
Pe, amant Irnrn caulesdefatm.buifolmfmie repen. ttfortaffe cognomen) illiiuverbimmidunt. Cotis Hieme fitperftmbus radiculis. r
r ******} Belgiey& quidem, vt Matthiolusfirm emntltaiUi ex Sjriaifihm adferumicr.
» E L'
'IO.
Fcriplocas huius at otis docti appellant. ad Diofcoridie Jpocynum refer edas fatis videtur manife^um3prafert'mt eam qua prior efi. Appellatur autem d&Uvw etiam xu- wxpat (x&),ac Braftca canina. Sed & alia tamen ejl Cyno- ‘ frambe Mercurialis fylueftnsfpecies.
Ejl autem Apocjni exitialis atcfo pemiciofa potifimum quadrupedibus vis. Nam,vt Diofcorides , huius f otia cum pingui pani commixta, canes ,lupos, vulpes, & pantheras obiecla interimunt-, refoluuntur enim protinus eorum co¬ xendices.
Lvpvlvs amplexu vmt3et perticas alia ^admi¬ nicula circumligando fe fcandtt. cauliculos promit longi f- jimos ajperos & hir futos: folia quoife a(pera,Uta,vitis aut potius Bryonia alba fimilta3veruntamen nigriora & pau¬ cioribus tncifuris dtuifa. flores efummis virgulis racema- tim dependent, folliculofi, fquamatim mjlar exiguorum conorum compati t,c olore ftcb albido, ad luteum vergente ; odoris grauis. radices tenues, fibt inuice varie implicatur.
ReUtbile ac pingue defiderat foltimvktior cultura exit. Haf itur & inter vepres fentteetaefe circa agrorum mar-
ies% proderem. ^
Flores Augutto ac Septembri colliguntur, & ad ceriui - me joU reflant radices.
Lupulum officina & paftm vocant. pleriq, lupum fa - lici anum, velluputum fthtl artum : Germani TBjopffen: Belga goppe & fcopprmtpt: doHoublon . Me-
■MS£Sm
fatu apparet )illi incognita. Iam & iW ^ uF*r eam eleo conferre qualitatem nequit }quo lafmino tribuitur, rarif- fimefy idem albidum cfly & fi quando efi , purpureo non profertur. mukZ iet calidiora fiunt-, fed tamen nequaquam candtda , fed eius generis lutea efficdcifima fiunt.
Qualitate autem J a firmum ac eius potifimttm flores calidi fuktin mitto fecundi ordinis ; vt Mefites apud Sera -
Oleum ex his confectum crudos difiuiti humores : fri¬ gidis ac catarrhofis cofert:& bj/berno vtile tempore. Qui¬ bus autem temperatura contigit calidior , bis dolor ernex- citat capitis ; & fi diutius odoretur, periculum adfert fatt- - guinis e ttartbtis profluui/ : eodem auftote.
In conuiuiis,ait Diofcorides,&pofteum Actius, odoris cauft apud Perfitsv fur pattir. Prodefl & lotis d balneo corporibus ; quo laxari calefieri % expedit, gr aut orem au¬ tem fiuaueolentiam habet : ita vt multi eo idcirco non li¬ benter nantur.
C a p r i F o l i a fine Peru Ijmena duo fiunt. vnttm Germanicum : alterum Italicum dicere licebit. Fteiqut pMrxamplexicautiSyVicinis adminiculis circumii fatur. i Germanicum longis, tenuibus, fed tamen tigno fis, & in
ramulos partitis fiurjum repit cauliculis ; circa quo ex in-
tcruallis
4&L CAPRIFOLTVM ITALICVM.
Df CAPRIFOLIO.
clymenon,fedperperam Lycium & Pyxacamham inter - pretatun Puti lymenum cum Pyxacantha inepte confuta dens, peius vero etiam facit Capnfolio vires Pyxacantha afferibens. Sedcap. ccxccxxxi. Man fyluam Pericty- menon & Caprifvhu rette affent.ac legi, litas ci ex Diofr coride vires refert.
Pralmiffe hic grauifrimi erroris pharmacopolis occafio- nem videt, ,qui fucco foliorum & fructuum Periclymeni denfato.pro Lycio, maximo cum periculo vtuntur.
Natus hinc & altus error, quod videlicet foliorum Pe¬ riclymeni decottum, vel exhu , aut etiam ex floribus ftil- latitius liquor, oris fautiumcfo inflammationibus incipun- tibui,v eluti adftringentia ac n frigerantia ptodeffe t eme¬ re exinimentur. Perulymeni enim haudquaquam frigida aut adftringensjed calida & attenuans efr facultas.
Vt enim Galenus Periclymeni cum fructus, tum folia, adeo vehementer incidentis pariter & excalfacientis fa¬ cultatis funt, vtfiplufculum bibantur, vrinam fanguino- lentam efficiant : principio tamen vrinam d mi taxat wo -
Diofcorides ait: Huius femenpoftquam ematuruit col- lcftum,ac in vmbra frccatum , drachma pondo quadragin¬ ta diebus datu, lienem abfumi^lafrrtudinem difeutit ; er» thopnaa &fingtiltni ptodeft. vrinam citafextodie cruen- tam.tdem & partus accelerat. Undem vim & folia ha»
hrium horrores abigunt .
Pfrtciymeno cognatus eft frutex X jhffeon nuncupatus, qui tamen altis non circumuoluitUrJed nullis egens admtnuulif per fe confittit.
Caudices huius fubinde mediocris crafiitudiuis : mate¬ ries ligni candida efr: ramulirotundialbicantevefliuntur cmtucinitio tamen et cum primum erumpunt fubruben- tes flectantur: folia veluti Germanici rericljmeni oblon¬ ga, mollia, ex albido vir entia, prona par te candidiora ac le¬ niter htrfttta: flores minores funt, quam alicuius Pericly¬ meni, candidi, bini in vno pediculo, fuccedunt fruttusge- nicdt inflor exiguorum ceraforum , rubentes, altero eorum ftpe minore.
Apud ueluetios,& plcroffa alios Gemma populos fin fyluis locis faxofis repetitur.
A prili aut JA aio flor es, fed fructus Autumno appetente demum perficitur.
P letique Periclymenum flaris appellant: Germani ali - bonb8kcttm,id eft, Canum ce- rafa: HeluetijlSein^ul^ennmde Xylo (leo nome 'datum. Sunt qui Clymenen ejfe fuflicetur. quibus Penclymenon, ab huius flmititudme, veluti conuoluens fe Clymenon dictu
faba f oho plantaginis-’ vt quidem Diofcorides ait.
Huius generis & alius minor, omnino humilis efr fru¬ tex-, cuius cauliculi lignoftytcneUi, albicate cortice veftiun- tur,& abfque pedamentis erigum,non multo tamen cu¬ bito altius ajfurgentes. folia maiora, latiora , durior ac^ funt,mmiu tamen virentia, flores exigui,candiduli,in te¬ nui oblongo pediculo bini ; qmbwfrudus fuc cedit rubens , : cerafi
cerafoexiguofimilis, maior quam PericljmeniautXjla-
Tloretvnacmn Perii IjmenU.fruSltu Augufto perfici¬ tur. Ex Germania in Belgium illatus fiutex ejl.
Nomen idem quod Xylofteopoft critas dedit; cuius mi¬ nor ac humilis frecies tubi tur ac dicitur.
De viribus autem horum fruticum nihil compertu ba¬ lemus, aut aliunde accepint us .
De hedera.
I n cenfu earum , qua adminicula fuflhietur , Hedera etiam occurrit referenda, per frftqutdem non conHthtJed aliis adbar et. )
Eius gener a,& prima quide.auftore Theophrafrojuo. Vnajn altitudinem [e attollit : altera humi repit, hac minar :ida maior Hedera dici potefr.
\ I Maioris fiue afftsrgetis plure s quidsm,frdpracipuetret rurfus Jpecies -. Candida, nigra, & Hehx dtda, quarum
Scandit mater arbores ,vetuft a adtficia,panetes % cau¬ dices eius Itgnofi, fubinde ita crafrt vt arbori fcere tpfa vi¬ deatur ; d quibus ramulos hac 'illae diffundit quam pluri- mos, quibus vclut i brachiis late ferpens m multam perun¬ gatur partem; radiculas etiam kb ipfis afrtdue dimittetis , quibus fr arboribus ipfissf, parietibus amtedens pertinaci¬ ter Iwet. folia lauta funt,fr Undent ia fuper iore prafertim parte, mino quidem haudquaquamfrd vbi confenuerunt, angulofa : fores ntufcofu in baccis varietas efi j m colore forum etiam quadam.
' Candidafiquidem Hcder a fr ublum fert candidum: & i
- mdtdofclun
DE HEDER
m DE HI0ERA*
di hac vlcera veter a, tum in auribus, tum in naribus. Por¬ ro fi acrior appareat, aut tofaceo aut dulci oleo mifcetur •
Lacbryma eius lentes interimit, pilis nudat: vfyade* calide pote (latis, vt ob fur e adurat. Eftaute vehit aquem quidam liquor, ficu/ alia omnes lacbryma. hac Galenus.
Eadem fere Diofioridesfed tamen & paulo plura ba¬ ler. Nam &. annos ,<nt, quinque tritos, & cum tofaceo i» malicorio ealfaaos,& moppofita aurem 'm(UUat os, den¬ tium mitigare dolores : denigrare item corymbos capillos- tnouere menfes tritos acfubdttos .
N osira atate rarifimus Hedera vfut,nififoliovtm,qu a vUuficulum cruribus, aut aliu corporis partibus procura¬ tu (font. mellas vocant ) imponuntur. Humores tm»s& ichores ad eas partes alliciunt : inf.ammationes verb ab ii file n arcent , recenter quidem decerpta nondumq. re - fccata.Sunt et tam, qui corymbos aditendam vrinam effi¬ caces a ferant-, &'calctilofis acnephriticu eapropter ex¬ hibeant.
DE
Finis libri terrij.
z75
DE DELET ERII
AC P E R N i€ I O-
LIBER Q3ARTVS.
Roximvm d purgantibus , dekteru ac 1] pernicioft herba ordinem pofcere videtur. Vti
IJrjjS) ? enim purgantium qudmplurimoru vehentes , moldiifrtma, ac non raro pernicia fa quoque, humanis corporibus facultas ■ ita & omnium impetis} ve- bementertfa calidorum aut frigidorum periculoffrimus ac [ape mortiferus efr vftts. Purgantes adhibitu franis atque contemperant tbus nonnullis reprimi ac corrigi opus habet : ha etiam exqutfuifrmam moderationem , optimum cum iufitfrtma cotemperatione modum requirunt. Neutra per fcvttles. Vtraqj intenfifrimas facultates obtinent. Vtr&Oj correttione de fiderant. Quibus de caufis purgantibus haud perperam pernicioft fucc edere videntur.
vero & harum ftirpium notitia medicis non miniis neccffaria quam aliarum , vt videlicet ipfas,vti Scribonius Largus att.deuitent.etneper ignorantiam aliquam affu - mant. Vel etiam, fi quando neu fit as incidat ,vt iis vtan - tur-, id cum matura deliberatione Jummo cum dcleciui& adhibitis propriis franis efficiant.
Habent fiqnidem & pernicioft fuam quandoque vtili- tatem , conferunt quandcfy Commodii. Pauca enim tam pernicioft, qua non aliqua ex parte , quandoque & opor- tuno tempore ac loco profmt & conferre queant: contem¬ perat tone & modo adhibitis.
S Di
RANVNCVLVS HORTENSIS
• *7£
Ranvncvli genera quatuor Diofcoridi funt vnum latior tbu: foliis: alter umlanugmofius : tertium mi nimium : quartum lattei fiue candidi florit . Pofterioris ve ro obferuationii multo etiam plura. Poffunt autem hac duo prima diduci genera, ita vt vntu fit hortmfis Ranun culus -.reliqui autem fylueflres. Horu autem nonnulli vul¬ gares-, ; alij vero externi. Eftprnb & radicum ac foliorum differentia. Quidam enim tuberofa eft radice : altus longi- folm,vt flammula,
Hortenfis Ranunculus folia promit in particulas non¬ nullas diffefta3Jp eae frequentius trifolia, quando q7 quin quefolta , per margines rarius cr enata , fatur at e virenti
caules rotundi, lenit er hirfuti\partim reclinantur , radicu¬ las demittentes , quibus fe humoaffgant ; parim ad do¬ drantalem aut paulo ampliorem affurgunt altitudinem, infafligiis horum flo fculi elucent quinquefoltj , auri luteo colore jplendentesffammbus aliquot exiguis concoloribus., medium fepkntihus orbiculum, qui aufttorfaftw femin in globulum confirttacontinet3ex quibus componitur, r dices tenues fibro fa candicant.
Locis vmbrofis & nonnihil humetibus,non prorfus ari dis,fecus vias & in locis hortorum incultis fponteexit : h pratis quojjj & non raro iuxta agrorum margines occttr rit. Nec enim qubd in hortis tantummodo gignatur , hor teufis dicitur, fed quia fere pra uteris hortis fit familia rior-atfo in his creberrime gramini per mtftus repertam rbi & ciusflofculiquandofy multiplicatu nafiuturfolus.
Maio
Mato ac deinde ferius multo vigent flores.
Ranunculi cffefieciem no moti forum , verum & totius herba factes & facultas oftendunt. Plinio Pol tbemurn e fi, quod & a nonnullis Barrachion appeltal flatur ivulgo Boorec&toemeit ; gerniamcegstymah;
T emperameto hac herba calida quoq3 & exurens e(l, "Ranunculis fimilts, paulo tame mittor. Caufiicavifinqmt Plinius , exulcerat cicatrices , & ad colorem reducit • ea¬ dem q3 vitiligines concorporant.
De syivestribvs rahvncvus.
Inter fyluefbes Ranunculos caules primi funt ro¬ tundi, laues, inter tus vacMyfubmde crafijn alas diuifty fo - 1 ha m longis, crafiis, pinguibus pediculis, Utajatua,margi- ttibiu incifa : flofcult in cacuminibus lutei , pallidiores & minores quam hortenfes Ranunculti atque inde capitula, primum erumpentis Myacantha affar agi cacumen amu- lantia : radices candida multis fibris capillata. Tota flirps dilute virenti refplendet colore.
In paluftribus et iuxta riuubsjion raro in ferobibus ac fofSis aquas habctibus,aliis^f0tiIibtss locis exoritur. Non - nullibi etiam latior maioribus % luxuriat foliis & cauli- bus: alibi minor.
Reperitur et purpureo fiore,vt quidem Diofcoridss ait ; fed raro, Cordus addit, in Germania, in Belgio verb nuf- quam.
Proximus caulibus ac foliis eft non perinde lauibus , di - 2 luti coloris aut rejplendetibusyfed obfcurtus omnino vir en¬ tibus 9& non raro e ptmtco colore nigricantibus, nonnihil S 3 queq,
?Nh
278 RANVNCViVS SVLVESTILIS
RANYNCVLVS SYLVESTRlS II.
ago RANVNCVIVS SYLVESTR I s III.
quoq, hirfutis p lanugmofts,fid tamen perquam exiguu. folia in quinque infiar Pentaphylli, fid tamen difimiles.
latiores eas% lacmiafas partes profundioribus fictionibus dimduntur. cauliculi omnes ad cubitalem vel etiam am-
tes, forma & magnitudine hortenfis. femen ferentia ca¬ pitula vti hortenfis. radices fibrofi , e quarum capitibus nerux fubrnde obliqui, quibus propagatur. Efi hac frequen¬ ter altior & ramoftor non modo quam hortenfis , verum etiam qudmpalufiris & aruenfis.
In pratis repentur, locis pwlo ab ipfiis fcrobibus aut [of¬ fis remotis jncquaquam tame aridis aut irriguis. Luxuriat hortis illatus, & flores non raro producit multiplicatos.
Tertio Ranunculo, quem Aruenfim nominant, minor a 3 ac teneriora funt folia, fed magis ac varie diffeaa , diluti viroris .-cauliculi reftirotimdiiflores parui,lutei,pallentes- quibus fubnafiitur non Affar agi cacumini fiirilis orbicu¬ lus, fed latum, afferum & pungens capitulum,ex aliquot Congeftum feminibus maiufculis, planis , acuminatis & breuibus, minime tamen innocentibus, (pinis obfuis. radix candidis quoq} & capillaceis fibris confiat.
In aruit plerifque, locis alfiofis,vbi humidius filum, gi¬ gnitur.
& fubindefid tamen r artus. poft fiquentesdant.
‘Dicitur autem Ranunculus Gracis (saTpx^ov, d non - . nullis <r&tm : Germanis ^anrnfufycr Ijanrn* boet; Gallis Bacinet : Italis Pie coruinoiHijpanis Yerua belida. Apulcius plures appeBatimes adf er t, inter quas funt, itctvriiLsi, fis-i/jvov, 3&TU.UXM, ntieustoi.
Apium rifusherba fcelerata , Apiafiellum, Dentaria, Au¬ ricomum. Pauca autem harum appellationum omnibus.
isf* DE RANVNCVLIS SYtVESTRIB.
nonnulla bis-, quadam aliis flectebas propria magis viden¬ tur. Plmtus Str umeam etiam appellari refert .Noftri, ait, herlrarij Str umeam vocant, quoniam medetur ftrumts i i Prima flecies ptsAxmv ^ Ahtm CAa-tiov, Aptum pa¬
la flr e, Ranunculus aquatilis dici poteft, nec male Apiaftel- ^uTolofosSt- ktnrGermanve I©a0er&ancnfitf?/toat«&anfnljoet* «ii s. Et primus eft Ranunculorum a DioJ conde deferiptorum :
quod ex ipfa de friptione fatis ejl mantfcftum. z Proximam fleciem nottn iupaerta clautocit,ii/ eft, vngues aut pedes leopardi dicunt, atq, hic eft Ranunculus auricomus ,& Democriti Chryfantbemim. Plertquemu nus recte Pedem coriunum faciunt. Pofftt ifte Diofcoridis fecundo reflodere, nifi ts,qui /Hyrieus cognominatur, huic fimiliorejfet.
. T erttus aruenfis & a femine flinis horrente echinatus
* Ranunculus vocatur : Germani JBeif^anenfuf* & ut* 2tn$ati£Rftt$.
Omnes autem qualitatem, Galenus ait , vehementer acrem poftident,adeovt cum dolore exulcerent: hac ratio¬ ne fi moderati ac comenienter vtare,pforas & lepras ex¬ coriant, & vngues diuedunt: tum leprofis ftigmata dige¬ runt, et acrochor donas & tnyrmecias detrahunt. Quin & alopecias iuuant, pauco tempore admota : nam fi diutm inh±reant,non excoriatur filum ipfa cutis, fodet in crufta vritur . Atque hac omnia cautis & foliorum funt opera > fi imponas virentia.
Pono radix arefatta (l emutationem prouocat,ftmili - ter aliis qua valenter deficcant :fed & dolentes dentes iu- uat,vt& frangat eos-tv alenti fcilicet exiccatione- et vt fe- meldKam, calida &ficcavaldt eft radix 3 tum ymiterfa adeo herba, hac Galenus.
De
De EXT!
38)
EU N I S RAKVNCVIIS,
Externorvm Rannncttloru,qni videlicet Bel- t gio peregrini funtyYnus Illyricus cognominatus, cauliculos fert tenues, teretes, medmtu longitudinis: foliavero ob - [ longa plurimis fi ft iHciftiris;vtraque fitbcandtda,& non¬ nulli tenui lanugine conueflita : flor es luteolos,pallidiores9 quam Auricomi Ranuncufi: femina vero vti illmxr adites inultis paruis tuberibus velati granis aut oblongiufculit ixiguis bulbults (obaret es. Ex IttyrHofrmmm in Italiam , atque inde in Belgium illatuiferturicuin aliis flores femi- nafj pr ducit .
Vmuerfa autem flirpkhuins conflit utio, et figura, cum fecundi Dioftoridts Ranumuh dcf nptimea ouenit. Nam lanuginofior efl quam alij : caulis fatu longus efl-& folio¬ rum tmifura quamplurmi, Venfmile autem efl ,no mo¬ do in lUyruo , verum & Sdidtnta quoque infula reperirt : ytraque fiquide regio miris Mediterranei vkdis alluitur.
Dijfcoriies enim fecundum refert Ranunctgu stporfiueUnugifioftore effit, & 07505?, fiue lon- coridi**.
g toris caulis\& Irn^d: sp*ir tw <tvXKoy,idefl,fo-
h orum mtif.tr as fne fefttones quamplurimos habere : na- f q plurimum m Sardinia infula.
Eadem quoque de hoc fecundo genere Plinius Isb. xxv. winij loo»»- /r.x 1 1 1. nifiqubd no hnuginofimfedfohofm effe fcribat: ft‘tutut* fedfufpicio eftyprofoliofm , refl uuendwu effe piloftus.
Nominatur aut e fecundus Ranunculus Anvov dym?, id efl. Apium (ylueflre , item & herba Sardoa . Potcfl &
Apium nfm & »1 dici. Effe & hac videtur Gelo-
tophylltf iBa,cuit!s Pftr.ius (ib.xx 1 111. cap. x vi 1 . me- Ct,w°fh>nu‘ miniti qua tu vino & mjrrrba bibua, variis ait obfcruati
184 RAnvncvivs z L LYRI CVS.
HAnvncvlvs ivsitanicv*. !gS
al6 ranvncvivj albo flore.
ii
i88 DE EXTERNIS RANVNCVtIS.
Jjucies sidendi jj finem non feri.ni potis nucleu Pinea nu- cis, cum pipere & mtU* in vino palmeo.
Secundo externorum fiue peregrinorum Ranunctderu
folta funt oblotiga,ongn(la,nequaqu.tmfijfa,fed graminis
aut tritu i amula, e diluto & albicante ceruleo colore vi- r entia : cauliculi breuiores palmum autfefqutpedem tan¬ tum alti : folia femina £ vt lBjrui,fed radices tnultu te¬ nuibus con fibrata.
Circa Narbonam iu pratis reperiri fertur. Veteribus co¬ gnitum fuiffe nondum conflat.
Nomen ei nullum datum, nift quis velit ab ipfafoHorn fimtbradme Ranunculum gramineum dat.
Tertius inter externos Lufiramctu Ranuculm, reliquit humilior efl, foliis exit lati$,venops,Uuibut, relucentibus , indtuijis,margmc tantum aliquantulum incifis : pediculu ab ipfu radicibus palmaribus abfq, adnatu, in querii fm - gulis flos micuit luteo auri colore reflendens , odoratus , maior &foliofior quam altorum; flaminibus in medio co- tolortbm,mtcT qua capitulum emicat, pro radicibus mul¬ ta quafi grana v eluti ittjruQ Ranunculo.
In Lufit.vut et Battis Htjbanta motibus viret fer et % hjbernis menfibus, ac non raro ipfa Bruma.
Noslri Lufitatmum et hyemalem Ranunculum appel¬ lant. Dio ferulis tertius eft, quem ait, uitpor rji
lu99fm( exemplaria pleraq} Hsoouar minus bene habet) cumvMcft, multo minor em, odoratum, & florem astro fimtlem : cuiufmodt Lufitanicum hunceffe ofendimm.
, , foliis m laci-
* ffd" » & frenatu, fcJ tamen maioribus, fecundo fjl» utflrutm accedit; fcfquf/cubit alit, caulis m alas ffarfc in qmbu» potes vt «teris Ranmutk,fd albidi & Udet can -
DE EXTERNrs DANVNCVtIS. RJj doru‘,ftmnntbm tamen m metu, («klrnti, cjpmit, rudi - ““ ™Cumikw, qmi ex (onfarciu [cmimbtu quo*, confiat, radices fibra funt. 1 "
Jn plm Gallis pr a fir tini Narbonenfls montibus,^ apud Allobroges fubtnde repimur.
Diofcortdu quartus ejfet Ranumulus,mfiolfiaret ma - gnitudo. Nam quarto Dio fcondes album tribuit florem fed tertio fimi «, td eRy parttum ac minmu etiam fadtl Excedit autem fi e amplitudine & magnitudine multum ipfum teitium. Sed fieri potefi , vtnon tertio , fed reliquis finalem Dtofiorides dicere voluerit ; ita autem , nulla in- terpofita remora, quartus di. HaUucinantur autem non parum,qm hunc inter Monita referre ftudeut.
Accedit bis & quintus globojifioru Ranui ulus qui fo- , IWkCatrfibutSAdiabw effiatis fecundum fjlutfh m refert : 3 flos eius quofo auricolor, verum maior, plurium j foliotu qui non totus panditur aut txpltcatur , fed in gbbuli for¬ mam collectus, nafienti quodammodo finalis, viget.
Proferunt hunc Helu edorum montes, & prafertim ts, quem fractum nominant.
Gefrierus ait , T roUium florem vulgi dici.
Ad Aconiti genera nonpminet , fed Ranunculis venit
E fi autem externorum horum omriurn Ranunculoru facultas vehementer quofy calida, acris & exulcerans, & fecundi potifiimum, Sardoam qua diximus effe herbam .
T v b e r o s v s Ranunculus varie differs datis ac 'ir entibus foliis, cauliculis , auri colore (fUndcntibus flo f~ T tulis.
RANVNCVLVS TVBEROSVS.
2^0
T i De
DE F1AMMVL
Fu mmvia k cauliculis affingit cubitalibus circa quosfunt obimgaM. Itcuftmtha, longiora tamen, per margines fubindc ferra¬ ta- flores quales Ranunculis lutei, pallidior es paulo- femen ^ulufimUe : radices fibrof/vt &aUoL tnZ
Hirnulis & riguis gaudet, praferfm vbi (hrilius folii.
Vna cum ahis Ranunculis Makmenfe fores facit.
Recentiores Flammulam, & Ranunculum Flammula vocant: Cordus Ranunculum nteTvpvte ov dicere maluit :
*ltj Ranunculum longifoliumiBelga «BjjclcooUn.Femit tmm hanc ouillo generi ejfe perquam perniciofam, e as A hacpaftas herba, inflammatione iecinoris, internorum 6 vijcerum erofiombus ac exulcerationibus corripi- quod ma¬ lum <*Qt[ vulgo appellant: vnde herba nomen. ?
Meminit & P Imius Itb.xx i .cap.xm.herba cuiufdam ab exuta iumetorum quidem,fed practpue capratUm,Ae - A«soi«tfar «a. golethron appellata > fujpicari forte Ucetflanc efijed af¬ firmare nonaque facile.
Occurrit et apud Odauium Horatianum Ciconia her- ba, qua ait nafci in humidis , & finapi ftmilem ejfe . si au- C'eoma* tem forma fimilU , a Flammula ifta differens efi. Nam Flammula hac finapios forma non rcfpondet.
"Facultate autem Flammula Ranunculus c at er is Ra¬ nunculis fimilis tfl> acris fmiliter, exulcerans , & vejicas
Di pvuatilia.
CAP. vi.
■Foliis PulfatiUa plurimis , tenuiter diffe8is,afpe- ris cr pilo fis agrePiem quodammodo amula tur PaUtna- cam , tenuius tamen diutfa ac hirfutiora ftmt. furgunt in¬ ter hac cauliculi femiffem alti , tenues & hirfuti.vmco fa¬ ciali foliolo minori-, wfafltgiis quorum flofculi, e jenis fo¬ liolis oblongis ,& no raro reflexu-, colore vt plurimum yiolq nigra purpureo , quando % candido, alias luteo, rarius ru¬ bent e-, flaminibus in medio Luteis » capitulum fuccedii yil- lofa cafarie comofum & incanefeens , fub qua femen, ra¬ dix longa,digitalis quando % crafittidm.
udpud Gallos locis incultis gigni Ruellius fcrtbitjiouotfo Vere iis montes florere. Belga m hortis habent. Germania etiam fatis familiaris, praferiijn purpurei flaris: Albidi flo¬ ris Auernta& Narbonettfu Gallia montes fuppeditantx lutei Taurinenfes Allobrogum ; rubri floris ex Alepo Sjru\ vrbe fe habui ff e , Petrus Pena & Matthias Lobelm do - flifiimi ac dtligentiffimi fcripfores referunt.
Galli Coquelourdcs ; Germani feuecfecnfcljtll no- minant .vulgis PulfatiUa, & k nonnullis Apiunnifus di¬ citur f Non e(l tamen herba Sardoa , qua proprie Apium rtfus videtur appellanda. Non e feliam Ranunculi, neque etiam Anemones ffecie$,ytrifque tamen & profer tim fa¬ cultatibus accedit.
Bfl enim PulfatiUa vehementer acris, quamctmq, con¬ tigerit corporis partem, fi imponatur trita, exulcerans & erodens. Ranunculis haud inferior: proinde & calida ve¬ hementer ac ficca.
Da
Anemones multo & differentes reperiuntur. Diofcmdcs has ad duo conatus eft referre genera: quan - dam enim , ait, nuscetv, cultiuam aut bortenfem dixeris ; aliam veri £y fiat, xd efl,fyluefhem effe: & fatiuxplures addit reperirijpecies , quas tamen non foltorumflotumve formafed coloribus tantummodo dtslmguit. Nos eas qua nobis occurrerunt, referemus. *
Trima harum folia habet pauca, fedin lacinias diuifa, * fecundi exfjluejlnbus Ranunculis aut bortenfis fatis fi- milia,fd tamen minora, flos in breui & palmum alto pe - dtcuh emicat, ex x« i ,aut xi 1 1. foliolis anguflis,oblongfit & acuminatis ■ in quorum medio capitulum aliquot cir - cunfeptum fl ominibus , quodexili incane (fit pilo fi flocco; cui fubeft femen, radix initio oliuo magnitudine, fed tem¬ poris progreffu adaugetur, & grandior fana veluti geni¬ culis articulatur ; obliqua, non rette defcendens, fibris ad- harefcentibus nonnullis. Color flori elegans efl,'tn dilutiore purpura rubens \ qui quandoque ab vtraquc, alias ab inte¬ riore tantum relucet parte intenfior, exterius rcmifiior & inalbicans . Huius generis & albuli funt flores ; fed ra¬ riores.
Proxima Anemone folia promit quam procedens am- z pliora & bortenfis Ranuneuhfimiliora, attamen minor a-, trigemina videlicet coborentia. flores huius ex xi i r . aut xi n i . quoque foliolis, fed haud acuminat is, ac fubinde re¬ pandis committuntur ; colore cerulei, & Cyaneo flori con¬ color es; flaminibus luteis medium orbiculum ampleften- tibus ; quod nullis incane fcitpdu, fed veluti Ranunculi # Asflaragi omulatur germen . radix obliqua , craffa, ge-
anemone
akemon e
Illi,
I1M0NE V.
ANEMONE TRIFOLIA.
f mcuU tuber a% plura habet. Tertia Anemones mato -
raflmt folia , crebrioribus ac tenuioribus etiam dtuifutis in fetta, pediculus ftmilu flos maior magnitudine cum Pa- p aueris Rhoeadis fere decertans ;v u . aut vu i . foliolorum tantum , pulchro viola nigra purpureo arrides color e-, paulo tamen dilutiore, capitula huius pubefiunt vtprima radtx oblongior , craflior, fimiliter obliqua, crebrius geniculata, punico colore fubmgricans. Efl huius rubens quoque (pe- cies, flore pboeniceo, & vt Rhoeadis colorato ; item tertia etiam candtda.
4 Quarta Anemone tertiam foliis, cauliculis & radicibus
refert flos mediocris quoque magnitudinis , Rhoeadis colo¬ re rubens , denfis & frequentibus ftipatiis foliolis mutti- plex-, quorum x. autxi i . exteriora maiora fmterior a vero reliqua exigua.
Quinta flectes foliis Ranunculum refert hortenfem, * fed tamen minoribus, flos paulo maior, fenis fere 'conflat foliolis , candidus, aut e purpura rubens, fedmodo dilutio¬ re, alias intetifiore colore, capitula affler a, parua, nuda, radices tenuiores, fed obliqua quoque, nihil aut exiguum geniculata,demiflts aliquot deorfum fibris, s Huic fimtiis fexta efl, foliis tantummodo flor efy minor,
eoque luteo. Ranunculi floribus concolor, radix fimilts quinta.
7 Properat huc & alia quadam , tametfl foliis differens .
Neque hac enim Coriandro aut Ranunculo folia gerit fi- tmlia-, fed inflor Trifolf potius, c obarent flquidem terna non magna , Ista, acuminata, \ndimfay margine tantum¬ modo cr enato, cauliculus palmum altus ; cui flos tnfidet candidus, formam Ranunculi florum amulatus, qui mar¬ ce flens nonnihil purpurei coloris contrahit, radix etiam obliqua , m propagines quajdam extuberat , non abfque capillo-
cafillamemu Abrofts fulmaeu. *°J
/«w &ftxtum genus , m prati, praferimfai, bumdmdm ae vmbnfis,m GermaZ Jc Belgio reptt r, i«^tJtiu,„aP„cgmafmu<lluniliu ^
Br annonis amplifimus ac imfinm bonae
con^c“A’"mmSAt,Ui Belgiiem
Beferenia autem omnes ha Anemones ad iulnuSut . fM,H*J«»‘-Sjluclhi,JI>mesabbudifmns ' ’J a W WyjlMjtr is Anemone , <*#&>/•* Dioforide , >* An cftyommbus fuis partibus, fatiua maior, foliis la- T *f durior, caput habet oblongius ■ florem *<,„«£> /w pbatuceum : &radtcul*s tenues, numero fas. J ru^mTmCOl(!riSe^ dispapaue -
nictsftt!™'
Similem amem hanc fykeOrem Anemonem , ^r«. ntmaac Rhoeade Diofcorides 4 enates ^ irgemonem appellare Anenionem, propter co- lorum mforibus fimditudmem. Ne% aliam eeemmAne- 'PremArgt-
moniacRhXadifm,lem facie. Reliqua fiqmdem Ane- ™romunt U' & mmoresfunt,& vane coloratos flores Dtofcondu exemplaria hoc loco perperam dMionc \v. D!ofeoti
**™r Vtr n0nffim WM" Verborum , fed
et Pltnt) exemplar fatis oflendit, tupatorij vocem non ad¬ mittens. Cusus hacfunt , Diofcoridis confentientu,verba hb.xxx.cap.xxi u. hanc (fctltcet fylueftrem)errore ducti Argemone putat multi :alij rurfus Papauer , ?W appellammus. Sed dijtinttio magna, quod viraque hac poflea
304 de anemonibvs.
pofted floret. Nec autem fuccumitlarum Anemotu red¬ dunt, aut calyces habent , nec mfi Afparagt cacumen, hac Plinius. Dio fi orides dtfcrtme ftmile harum etiam adftrt: In Argemotie, inquit, & m Rhoeade Papaucre minus fa¬ matus eft phoenicem color: & amb* fenus floret. Et At - gemone quidem fuccum emittit < roi eum,& adguilu ve¬ hementer acrem : Rhoeas vero candidiore & acrem. Am¬ bo. vero in medto capita habent fylueflri Tapauen fmi- lia , verum Argemonescaputfupmieaitquaro craflm efl\ Rhoeadis anguftim. At Anemones neque fuccum remit¬ tunt, wq, capita flue calyces babentjcd quaft Afloragi, cacumen.
Accepit dnuoy», ccto t« dvi/uu, id efl ,a vento, nomen. Nunquam enim fe aperit flos, mfi vento forante, aufior Plinius ; rnde & Herba venti nonnullis.
Ouidius Adonidis florem defcnbens , Anemonem vtde- A-ioni«ti. tur adumbrare fylueflrem lib *• Metamorph.
Sic fata croorem
Ne&are adorato fparfir, qui udus ab illd Intumuit» ficut fuluo perlucida caelo S urgere bulla foler, nec plena longior hora Fa&a mora eft, cfcm flos de fanguine concolor ortus , ^ t
Qualem, qua? lento carlantfub cornee granum, Punica ferre folentjbreuis eft tam e vius in illo: Namque male haerentem , & nimia leuitate ca¬ ducum^
Excutiunt iidem, qui perflant omnia, venti. Caterhm Anemones ambo vim habent, au&oreDiof- coride, acrem. Calenus omnes extrahendi ,& attrahendi , C '?ora vaforureferandt facultatem obtinere feribit. Itacy radix, au, commanducata pituitam euoe at: fuccus ex na-
ttbus purgat, & oculorum cicatrices e firdida vlcera Anemona expurgant , <£■ lepras denabuni menfes&appofiu eliciunt^ lac trahunt. Et lac quidem attrahere, Dtojcortdcs inquit, folia & caules cum ptifana co£la, & m ctbo acceptanncnfes teri eadem ciere inpeffo
Aconita veteribus duo funt : Pardalianches v- num;& lycoclononditlum alterum.
Aconitum Pardalianches foltU exit fubrotundu , latis dilute virentibus, mollibus tenu\q3 lanugine pubefictibus- Hederacutufdamac vnirn Cyclamini fodorn quidem for - ma, Jed amplioribus , ad Cucumeris magis accedentibus , huius tamen & minoribus & mollioribus, caulis dodrante alttor, et ipfe lanugine haud carens, (hiatus, quafl multi - angulus, ahoqui mundus^qui in pauculos diuifus ramu¬ los, ipfisfafltgiis, flores promit Cbryflmthemi amulos • & medio videlicet difeo, & orbiculato ambitu luteos, qui m tenues & candidos pappos refotuutur-quibus fubftmt exi - gua nigricantia fem ina. radie uls. baudmagna,candida du recentes funt geniculis veluti articulata, no rette defeen- dunt, fedper obliquum graminis modoferpunt ; &(ubm- de extuberantes nouella protrudiit germina ( ita fefe mul¬ tiplicante flir pe) demifiis etiam ab ipfts tuberofts partibus aliquot deorfum cocoloribus fibris. Referunt radicula exa¬ nimatos fcorpiones. nam anterior & tuberofior cauliculis proxima,corpufculam cum pedibus, poflerior articulatam exprimere ridetur caudam.
Alia vero & huius (feries fibinde occurrit, antcdicla y pauli
Ci>) ‘fjj
f£m°
quam fcorptonem refert. 3 CtttHS>
r^ssss; «a*
JapES2»5asS^?
a^T'G,T *!*"" Twxi,:
f°>, twmbor, btMmneApUpeew. Thcophaliu tamen * *«“•<>, Myopkm & T belyphono feorfttm 'git. Et A- comtum quidem lib n. altui amitini ab tjlo dcfmht- dc cluo cap.x.fequertte agemus. Mjapbanan,quadfimLa.
ramc’‘%»>Ppmiaratre,Ter«U ct fimibba, re. l,/'!nV'r' Th,dyPbm‘- /Umi'° fnrtUUStbi Diaf- condu tSlud rtfpondet -.dequalib.K. tu feritas W*.- quadjelf^., vocant- q«,a radicem fmilemf arbioni bebet, admotum fcdrpeanem cecidere anent j &tmereia. mfcerepajfe.fi He/leberaalbaafiiergaiiir.
1‘ltmm de Tbefipbana te Acanita iiuerfu auoa, at re¬ tundite agit lacu : & deTheljphamqmdembb.mJx ■ vbupfumscarpitm diei, & qua apud Tbcepbraftttm re. fert:deAe„i,0v„bBb.xxvu.eap.i,.qm lac, pier aa..
lZJ,Tb%Zlfi«: T,fe,“’ *“ i! Acomo ',m
Diofcmdet autem radicem ntm fcarpu.fei cauda em l- fimttemm^aas^.imU^U i&. Sedfartafe, „ £ apparet, dicito m redundat, et legendum cum Tbeaphra-
ftoJ^dtOfdCtdtTKOfVti,.
Nomen aut e buic Aconito ab ipfis cautibus , pr diruptis & faxofis locis >qua Grxcisd^eflc Ouidtm Metantor - phofevnv n.fcntit:
3©g D£ ACONITO PARDALI AUCHI. Quat quia nafcufmac dura viuacia caute, Agreftes Aconita vocant.
Aconitum autem quoddeflripfrtnus, herbarum fluit*’
officinarum «- ^ Doronuum appellat wfficmapbarma-
ccpccoru pajTtm pro Dor meo quoque radiculas huius me¬ dicamentorum compoftiumtbus admi flent. Quod tamen Arabes Doronicum nominant, aliud Longe ab ifto Parda - liancbe efl. Hoc enim Auicenna Strangulatorem leopar¬ di ; illud vetb Durinigi appellat . Strangulatori leopardi Dttrini*L fuasex Jheoplrrafto & Dfofiortde vires affcrtbit: cap. vi¬ delicet dclxxxv . Durinigi vero calidum & fucum au tn tertio gradu. cap.ccix. Cm&ipfl Arabs cofentit Se¬ rapio, Doronicum in tertio conflimus ordine calf acientm ac reftccanmm . a quo temperameto Pardaliancbis ( vul - gb ditti Dormci)muUum abfunt radices.
Nulla etenim amaritudo, nuda acrimonia , autfimtlis gu flabilis qualitas in in fentitur,qu* tam intense , vel ca¬ lidas, vel fucas ejfeoflendere queat. Puter enim cutden- tem dulcedinem , fi qua occurrit guflanti alia, ea omnino exigua efl. Atdtdcedonon exceflum caloris vel ficcitatis oftenditjedtemptriei mediale temperat* proximavict-
n*\*Tp!omdfhuius herba & radicum eius qualitas haud longe d temperamenti mediocritate recedit. Videtur aute nonnihil tepida ac clementer arida obtinere,vbi inaruit ac reficcata efl, facultatis :fed recens &fucco madens frigi¬ ditatis non efl expers.
Admi fletur, inquit Dioflorides,oculoru dvahvois ,fiue dolore fopientibus compofrttonibus. &prodeJfe propter hac qualitatem recens ad oculorum inflammationes potefl.
Occidit,idem ait, pantheras, fues,lupos,& omnes fer as cum carnibus obictlum.. Theophrastus vero non eo modo ,
fei velfdium,vel radul gemui, inditum, ma,bu,is mmtta, & omni! quadrupeda eadem dii immmm *„•
fmbiT m° ,ad'Cem ,<3«
Ferum item, DufiuruUs addit, bmmadmoum feor- . fumrbmredKm, rpfv, rfluert ac Wum tjictrcjurfa
vcrbettfde Veratro appofo txciaan.Quoi & Tbeqrda. fttu w,quafuprd ajjcripfimue, verbis tegatur. F
Db aconitis iycoctoni
-iH ZpezZ£sZ~£
rafc entem proferunt. Inter lutea maius quoddam minm fiue parttum alterum. *
Maiori LycoHono tuttofolia fune ampla, in complures
Pfttes confefta,?latamfoherumfimilitudme,fed profun- *
dionbutdiuifuris, band^f^n perperam Diofcori- dts exemplaria legunt ) id eft, minora , rr.
ffdendentta, ac nonraromgriorafupertore nempe parte ♦ tnferiere ftqnidem magis malbtcant. caulis bipedali , * quando alstor-, rotundus , Lutu, ad latus nonnihil meli - nans ^nequaquam in totum retle affitrgens,in ramulos etiam JubmdedfJfu fas. flores ordine fupra inutcem dioe- ruitur, cohrepdltmeifiebluteo.femm m emi, culu wtr,- cat. radices vt plurimum mgra,multis cirris crafiis & fU- xuofis implicate. J
In opacis & montops viret. Diofcorides in lujlinis mi¬ tibus reperiri ait. Repetitur vero non modo in hujed & m camis Alpibus^ alibi ini*6<»»* - — =* - *
JIO ACMITVM IVTBVM MAlVS.
Araba Strangulatorem 2p, id eftj™ ^nmlhima ™\?™T mol{**'*X: Hijpam Ycruamacajouo- GalUTue Ioup. Tuum illorum, quorum no paucaDiof- Mu exemtUvumtmmrunt ' tertium ef, Ponticum Creduntur tamen, qua de Lycoclonu, quorum vnum
venatores - aliaduo tnfuumvfum medtctvertere, non effe Ugmma. Marcellus enim velutt frurta & acce fria hae verba fuccidit. Facultas autem huius velutt & reliqtmS Lj coctonorum homun exitiahstft, et reliquis quoque ant- wanttbus pemuiofa. Vtuntur , inquit Diofortdes , ad Ve* nationem luporum, erudis ipfas inferentes carnibus , atu¬ bus deuoratu lupi enecantur .
\C °,M V V M lJC9**W luteum paruii ftue mi¬ nus, humilis efi herba , praterfohoru pediculos nullos cau - M, habetis, funt autem ht breues rix palmum alti, & tenues, felium veri mfiugulii trusum, tkatufcnptuu, quidem rotundum- fedmjlar SapetU multifidum, & pr^ fundis inafuru radiatim dtffeftum-, quibus fubinde medius mfidet fo (culus luteus, forma Ranunculi- quem tamen no capitulum, fedfildfua pone fequuntur parua tres aut qt ia- tuor furfum grrecla,veluti Lj cofani. radicula fubejltraf-
jrf: AC ON IT V M L V T E V M. M I N V$.
fa, tuber ofi, prtm* Anemones mula, quafi geniculis ali¬ quot articulata, gustanti admodum acris, ex qua foliorum pedicuk exeunt.
incMmqutbuflamacmmMm
dem Pat.tum mWBjW iihgemfmi P.Pent, & M.L,- belm referunt.
Floret in hijle montibus Aprili ac Maio , fed in Belg bonis multo ante,& non raro ipfo lanuario, vbi clemen tiorHjemscfi.
Acorntu hyemalefiqe.hjbermwi hinc d nostris dici coe pit. Aconiti autem ffectem ejfe,& forma foliorum filtqua rumcfjum & ipfapernuOfd herba facultas o (lendi t.
Ad Tbeophrafh autem Acankummultu accedit, quo
hlrf°lil/£^rtbttU' T ^ etenim>vtf(r,Pftmus>br
nullis ramis brachiata . radix >&pv£ fu e nuci,aut etta puKfyid e(l,aridaficuijumlis dici potefi. folum videtur , pugnare folium Jiaudquaquam Cicboriodes. Sedfortajfe non Kix»ft£h{,fed legendum efi. quo modo
fi legatur, nuda erit repugnantia. Nam huius Aconiti fo¬ lium ad Ranuculi vnius fyluefius fatis accedit. Verba au¬ tem Theopbrafii de Aconito fie fe habent :
Aconitum nafiitur,vt fertur, in Creta et in Zacyntho , fed plurimum atey optimum m Heraclea Fonti:habet fo¬ lium xi%ufta>A< ( altas &et7p«x*ef*s)radtcemfimtlem & forma & color e-^UM efi, nuci. vim HUm lethiferam in hac effir, folium vero & fruitss nihil facere affirmant. fiu- Mus aut e efi herba non fi ut icis. Brems veroejl herba , iHv t%v<m mfirlav, id efi, nudum habens fu perfluum aut ad- natum. Nafcitur vbufo, & non in Aconis folum, 'a quibus appellationem finitur. Efi autem is vicus Pertandymm (nonnulli & rectius Mariandynorum legunt.) Amat loca v 5 potifii -
DE ACONITIS LTC OCTONIS»
potiftmum petrofa. Sonpafiitur eaneq, ouis , ne% vllum animal.
Potentia autem ac facultate hac herba permctofa adr modum et valde exitialis habetur. quale etiam fuum Aco - littum ejfe,Tbeopbraftus.apertis verbu teflatur y remedift
ftmguuntur,& fua funt (pectes. Pofftt inter has N apellua recipi,nift feorfum, legitimis de caufits, de fer ibendus foret, i Primum genus , quod a fore Delpbinij cognominatur ,
proceris ajfurgtt caulibus inftar Nape Ili: folia varie fimili - ter & creberrimis incifurisdiuifa: flores fecundum caules fupermjeluti in logam compofuifpicam , e punito ac pb- fluriore colore purpuram tmulantur jormaf 'ere floris Re - pj(quem Delphinum haberi flripflmus)in pofteriw vide¬ licet corniculis defluentes : fi liqua & femen vt maioris Ly - eottoni lutei : radices oblonga, crafft, tres aut quatuor de¬ mittuntur paucts adhar e flentibus filamentis.
1 Alterum toti ex terna facie Napellum refert , caulibus
videlicet dijfe£lis , flflis nigricantibus /«fi»; flore Caruleo, hiante , ex totidem partibus , eodem ordine compofitis-jils-
po nequiquam fmilis. ^
f Twwm genus cauliculos profert tenuiores ,breuior es,
dodrante altiores . foli.i diuifura Ranunculi aut Lycottoni lutei, mutor a tamen, flofl uh caruleo nitent colore, paula
jltf LVCOCT. CiCRVIEVM PARVVM-
»»»«■« quam Naptllv. (, liqua &fmma cudmum c,n -
Tranjlata h*t genera aliunde in Belgij ftint hortos.Fe - runtur alicubi m montibus reperiri. Tertium Hieronymus Tragus Norimberg* haberi fcribit , ** tdu etiam floro tblute purpureo reperiri.
Primum ac tertium vnd cum NapeUofltpmumerb aut non multopofl, fed fecundum ferius multo floriferum efl.
LycoStom ejfejpeciem abunde manfeflum:& nocendi non minoribus facultatibus puditam fine.
Nimi, caulis fupra duos affurgit cubitos. foliis circumuejhtur RammuUmaioribmfe virore nigrioribus ,
alnoribttsfyj mctfuris in plures lacinias fi fts, et magis relu¬ centibus, fleres a medio fafiigium petunt,ordmata fuccef- fione prodeunt es , colore eleganter urulei , hiantem ac pa¬ tentem galeam 3 omnibus fuis partibus proptmodum rcfe- rentes. £&**&** enim conflant particulis quarum maior
du* latera contegunt mediocres: minores reliqua anguli* inferiores : nonnullis exiguis flaminibus mediis ; e quibus
cullus/e exer entes. radixlblonga,craft. Napi figura, ta¬ men minor, foris nigricans, intus cadtdior, creberrime ge- minata.praflrtim in hortis.
In Alpibus Anania & Rhoeti*, tum alibi in montibus , mtUo ferente prouenit ; apud Belgas quandoque 'm hortis reperi-
NAPEllVS.
P*
Tanta huius veneni vis , vt eo telorum mucrones imbuti
Napellum remedia quadam enumerat Auicenna,quapoft venenum ipfum vomitione redditum prafidio funt: atque inter ea murem etiam (vt pafiim exemplaria habent ) re - periri Napello enutritum , qui natura eius malefica tota fubfiamta aduerfitur , & ajfumetemab omni vindicet ac liberet periculo .
Antonius Guaneritu Paptenfis fua atate celebris medi - cusjn traftatufuo de venenis ,bunc non mure, fed mu fias ejfe exifiimat. Refert ftquidem quendam Philofiphia ac* veritatis ftudiofum,follicite admodum ac diligenter mure huiufiemodi quafiutffe, neque vnquam vel murem vel ar - rofam etiam N apelh radicem ab eo repertam , fid mufias abunde multas folia depafcetes inuent aspuas pbibfepbtts ille muris loco accipiens , antidotum ex iis conf ‘ecit, quam & aduerfus venena alia ,fid contra Napelli vtiltfinnm ac cffcaafimam amtperit.